ARTA-Vassilis lappas photography-geotropio 246
Σαντορίνη-Θήρα στο Όνειρο-02
Να πας στην Καλαμάτα-01

Να πας στην Καλαμάτα-Γεωτρόπιο 158

Να πας στην Καλαμάτα-Γεωτρόπιο 158

Να πας στην Καλαμάτα-ΓΕΩτρόπιο 158

ΓΕΩΤΡΟΠΙΟ 158 ΚΑΛΑΜΑΤΑΓΕΩτρόπιο τεύχος 158 Σαββάτο 19 Απριλίου 2003

Χτισμένη στο μυχό του Μεσσηνιακού κόλπου, είναι η δεύτερη μετά την Πάτρα πόλη της Πελοποννήσου. Αρκετοί συγγραφείς παρομοιάζουν την Καλαμάτα με τη Γη της Επαγγελίας.  Υπερβολή ίσως, πάντως είναι από τις ωραιότερες και πιο ζωντανές Ελληνικές πόλεις…..

Φωτογραφία ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΑΠΠΑΣ

Κείμενα ΚΩΣΤΑΣ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΣ

Χτισμένη στο μυχό του Μεσσηνιακού κόλπου, είναι η δεύτερη μετά την Πάτρα πόλη της Πελοποννήσου. Αρκετοί συγγραφείς παρομοιάζουν την Καλαμάτα με τη Γη της Επαγγελίας. Υπερβολή ίσως, πάντως είναι από τις ωραιότερες και πιο ζωντανές Ελληνικές πόλεις…..

Mας ταξίδεψε στο παρελθόν και μας έκανε να νοσταλγήσουμε την Ελλάδα της  αθωότητας των παιδικών μας χρόνων, η αλλαγή πορείας λόγω των κατολισθήσεων στην εθνική οδό  Μεγαλόπολης–Καλαμάτας, καθώς αναγκαστικά ξαναπεράσαμε από τα γραφικά χωριουδάκια που βρίσκονται πάνω στον παλιό δρόμο, στο ύψος των ορεινών συνόρων των νομών Αρκαδίας και Μεσσηνίας. Κατηφορίζουμε τις στροφές της Τσακώνας  και μια στροφή πριν το μικρό γεφύρι που ενώνει τους δύο νομούς, ανοίγεται μπροστά μας, σαν να είναι προέκταση της Μεσογείου, μια άλλη θάλασσα, αυτή των εκατομμυρίων ελαιοδένδρων της Μεσσηνιακής πεδιάδας Προορισμός  μας η Καλαμάτα, τραγουδισμένη και πανέμορφη πρωτεύουσα  του νομού που σχεδόν έχει επουλώσει τις  πληγές  που της είχε ανοίξει ο Εγκέλαδος, και αναμορφώνεται, ζωντανή και αισιόδοξη, χαράζοντας τη νέα πορεία της.   Η  εθνική  οδός  διασχίζει  τον  κάμπο  και  από  ψηλά  μοιάζει  με  ποτάμι  μέσα  στον  ελαιώνα , ενώ  δεξιά  μας  ορθώνεται  ο  ορεινός  όγκος  της  Ιθώμης.  Εκεί  βρίσκονται  τα  ερείπια  της  Αρχαίας  Μεσσήνης ,  που  είναι ένας  από  τους  πιο  εντυπωσιακούς  και  καλοδιατηρημένους  αρχαιολογικούς  χώρους  της  Ελλάδας  και  αποκαλύπτεται  τα  τελευταία χρόνια  από  τον  καθηγητή  αρχαιολογίας  Πέτρο  Θέμελη .

Δείτε και αυτό…

Καλαμάτα-Συλλογή Φωτογραφίας -Kalamata-Images Gallery

Να πας στην Καλαμάτα-03Στο  Ασπρόχωμα ο δρόμος  διασταυρώνεται, με την Καλαμάτα προς τα αριστερά να απέχει  λιγότερο από πέντε χιλιόμετρα και προς τα δεξιά να πηγαίνει προς αεροδρόμιο  και προς Μεσσήνη, Πύλο,  Μεθώνη, Κορώνη, Φοινικούντα, Πεταλίδι και άλλες πασίγνωστες για την  ομορφιά τους και την ιστορία τους πόλεις και κωμοπόλεις της Μεσσηνίας.  Καθώς  μπαίνουμε στην Καλαμάτα από τη νέα της είσοδο, διαπιστώνουμε πως  είναι  από  τις  ωραιότερες  Ελληνικές  πόλεις,   πνιγμένη  κυριολεκτικά  στα  λουλούδια  και  στο πράσινο.  Στους  δρόμους, στις  πλατείες, αλλά  και  στις  αυλές  των  σπιτιών,  είναι  φυτεμένες  μουριές,  πορτοκαλιές,  λεμονιές,  συκιές,  χουρμαδιές  και  όλων  των  ειδών  τα  οπωροφόρα  δένδρα  που  φυτρώνουν  σε  μεγάλη  ποικιλία  στην  έφορη  γη  της  Μεσσηνίας  που  κάποιοι  συγγραφείς  την  ονομάζουν,  Γη  της  Επαγγελίας Δεύτερη  πόλη  της  Πελοποννήσου  μετά  την  Πάτρα ,  ως  προς  τον  πληθυσμό  και  την  εμπορική  κίνηση ,  η  Καλαμάτα  είναι  χτισμένη  στο  μυχό  του  Μεσσηνιακού  κόλπου,  στις  όχθες  του  μικρού  ποταμού  Νέδωνα,   στις  παρυφές  του  κατάφυτου  κάμπου  και  στα  ανατολικά  ριζά του  Ταϋγέτου.  Εμπορικό  και  βιομηχανικό  κέντρο  του  νομού  Μεσσηνίας  και  όλης  της  νότιας  Ελλάδας ,  γνώρισε  μεγάλη  ανάπτυξη  μετά  το  1965  και  θα  εξελισσόταν  σε  σημαντική  εμπορική  και  βιομηχανική  πόλη  της  χώρας ,  αν ο  καταστρεπτικός  σεισμός  της  13ης  Σεπτεμβρίου  του 1986  δεν  της  ανέκοπτε  την  ανοδική  πορεία..

Να πας στην Καλαμάτα-05Οι  μεγαλύτερες  καταστροφές  σημειώθηκαν  στην  παλιά  πόλη  και  στην  παραλιακή  συνοικία,  Αρμένικα .  Πολλοί  από  τους  κατοίκους , μετά  το  σεισμό ,  εγκατέλειψαν  την  Καλαμάτα  για  να  εγκατασταθούν  στα  γύρω  χωριά  με  αποτέλεσμα  ο  πληθυσμός  της  να  μειωθεί  αισθητά.  Η  παλιά  πόλη  έχει  χτιστεί  πάνω  στα  ερείπια  της  αρχαίας  πόλης  Φαραί, που  κατά  τον  Όμηρο  ήταν  πολυάνθρωπη.  Σύμφωνα  με  την  παράδοση  που  διέσωσε  ο  περιηγητής  Παυσανίας,  μυθικός  ιδρυτής  της  ήταν  ο  Φάρις ,  ο  οποίος  είχε  κόρη  την  Τηλεγόνη  που  παντρεύτηκε  τον  Αλφειό  και  γέννησε  τον  Ορσίλοχο,  <<πολλών  ανδρών  άνακτα >>  όπως  τον  χαρακτηρίζει  ο  Όμηρος  στην  Ιλιάδα.  Στο ανάκτορο  του  Ορσίλοχου  στις  Φαρές  είχε  συναντηθεί  ο βασιλέας  Ιφιτος  και  ο  νεαρός  τότε  Οδυσσέας ,  προκειμένου  να  λύσουν  με  ανταλλαγή  δώρων  τις  διαφορές  τους Την  ονομασία  Φεραί ,  χρησιμοποιεί  ο  γεωγράφος ,  Κλαύδιος  Πτολεμαίος  στο  βιβλίο  του << Γεωγραφική Υφήγησιν >>  που  γράφτηκε  το  150 μχ ,  σημειώνοντας  ότι  << αι Φεραί >>, απέχουν  από  την  ακτή  πέντε  στάδια.  Την  ονομασία  της  πόλεως  ως  Καλαμάτα  την  συναντάμε  για  πρώτη  φορά  στις  διάφορες  παραλλαγές  του  Χρονικού  του  Μορέως ,  όπου  γίνεται  αναφορά  στο  Κάστρο,  όταν  αυτό  καταλήφθηκε  το  1205,  από  τους  Φράγκους  τη ς Δ΄  Σταυροφορίας

<<  Επί  της  αυρίου  εμίσεψαν  στην  Καλομμάταν  ήλθαν.

Το  κάστρων  ηύρ αν  αχαμνών ως  μοναστήρι  το  είχαν >>.

Να πας στην Καλαμάτα-04Ο  θεμελιωτής  της  επιστήμης  της  Λαογραφίας  στην  Ελλάδα, καλαματιανός στην  καταγωγή Νικόλαος Πολίτης, θεωρεί πιθανό να πήρε η πόλη το όνομα της από εκκλησία η μοναστήρι αφιερωμένο στην Παναγία την Καλομάτα. Η Καλαμάτα, πρωτεύουσα της Μεσσηνίας ήδη από τους Μεσοβυζαντινούς χρόνους, απλωνόταν στα νότια και τα ανατολικά  του σημερινού κάστρου, που χτίστηκε από τους Βυζαντινούς πάνω σε αρχαία κατασκευή της όψιμης περιόδου στη θέση της  Ακροπόλεως των αρχαίων Φαρών.

Το  σημερινό  ερειπωμένο  αλλά  επιβλητικό  κάστρο  που  εποπτεύει  από  ψηλά  την  πόλη,  είναι  μεσαιωνικό  δημιούργημα  του  1208 , του  Γοδεφρείδου  Βιλλαρδουίνου. Ήταν  η  κατοικία  της  πριγκηπέσας  Ιζαμπώ,  η  οποία  ενέπνευσε  τον  Άγγελο  Τερζάκη  να  γράψει  το  πασίγνωστο  ρομαντικό  μυθιστόρημά  του.  Καθώς  ανηφορίζουμε  προς  την  είσοδο  του  κάστρου,  περνάμε  μέσα  από  τα  γραφικά  δρομάκια  της  παλιάς  πόλης  και  την  παλιά αγορά  της .  Ωστόσο  παρά  την  καταστροφική  επέλαση  του  Εγκέλαδου  διακρίνονται  στα  κτίσματα  που  έμειναν  όρθια  τα  απομεινάρια  της  ακμής  της  Καλαμάτας  των  αρχών  του  εικοστού  αιώνα.  Πριν  περάσουμε  την  κεντρική  θολωτή  πύλη ,  παρατηρούμε  πάνω  απ’  την  καμάρα   το  λιοντάρι  του  Αγίου  Μάρκου,  που  ήταν  το  σύμβολο  των  Ενετών.  Το  κάστρο  έχει  δύο  οχυρωματικές  περιβόλους  και  ένα  εσωτερικό  φρούριο. Στο  βορειο ανατολικό  άκρο  του,  έχουν  βρεθεί  πριν  το  1948  από  τον  Γάλλο  ερευνητή  Μπον ,  λείψανα  βυζαντινού  ναού,  που  ήταν  σταυροειδής,  εγγεγραμμένος  με  νάρθηκα.  Μάλλον  πρόκειται  για  καθολικό  μονής  που  ορισμένοι   την  ταυτίζουν  με  την  Παναγία  την  Καλομάτα  απ’  την  οποία  κατά  τον  Νικόλαο  Πολίτη  πήρε  το  όνομά  της  η  βυζαντινή  πόλη.   Στα  ριζά  του  κάστρου, βρίσκεται  ο ημισπηλαιώδης ναός, του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου,  ο οποίος χρονολογείται μάλλον στους Υστεροβυζαντινούς χρόνους και έχει  κάποια λείψανα τοιχογραφιών, αλλά όπως μας πληροφόρησαν οι φίλοι που  μας  ξεναγούν, δεν έχει ακόμη μελετηθεί Χάρι στη φιλόδοξη πολιτική της  οικογένειας των Βιλαρδουίνων, τα μέλη της οποίας τάφηκαν εδώ, η πόλη της  Καλαμάτας , οχυρώθηκε, αναπτύχθηκε και γνώρισε κατά τον μεσαίωνα,  μεγάλη  ακμή.

Το  φρούριο   έγινε  περίφημο και  περιήλθε  στην  κυριότητα   πολλών  κατακτητών, ώσπου  η  πόλη   αγοράστηκε από τον  Νικόλαο   Ατζαγιόλι  το  1311 και  αργότερα  από   τον   ηγεμόνα  του  Τάραντος , Ροβέρτο , ο  οποίος  έφερε  τον  τίτλο  του  αυτοκράτορα  της  Κωνσταντινούπολης. Γύρω  στα  1400 η  Καλαμάτα  μαζί  με  άλλες  πόλεις  της  Μεσσηνίας , κατελήφθησαν  από  τους  Παλαιολόγους  της  Πελοποννήσου  και  το  1460  από  τους  Τούρκους  οι  οποίοι  λίγο  αργότερα  κατέστρεψαν  το  κάστρο  της , για  να  μη  χρησιμοποιείται  ως  ορμητήριο  από  επαναστάτες.Πάνω  στο  τωρινό  απομεινάρι  του  κάστρου, έχει  γίνει  ένα  μικρό  θεατράκι, το  οποίο  φιλοξενεί  τα  καλοκαίρια  παραστάσεις  και  εκδηλώσεις  των πολλών  πολιτιστικών  συλλόγων που  δραστηριοποιούνται  στην  πόλη.Ψηλά  από  το  φρούριο, απολαμβάνουμε  τη  θέα  της  όμορφης πόλης , που  είναι  πνιγμένη  στο  πράσινο , <<Γη  Μακαρία >> , όπως  την  αποκάλεσε  ο  Παυσανίας , πόλη  φωτεινή  καθώς  λάμπει  κάτω  απ’ τον  εκτυφλωτικό  ήλιο  του  νότου ,που  ανατέλλει  πάντα  αργοπορημένος , καθώς  πρέπει  να  υπερκεράσει  τον  επιβλητικό  όγκο  του  Ταϋγέτου.
Κατηφορίζοντας προς το κέντρο , διαπιστώνουμε ότι διαθέτει καλή ρυμοτομία, με άνετους δρόμους,  μεγάλα  πάρκα  μια  από  τις  μεγαλύτερες  πλατείες  που  έχουμε  δει  στην  ελληνική  επαρχία  και  αρκετά  καλοσυντηρημένα  παλιά  αρχοντικά.  Οι  πλατείες  κοσμούνται  με  ανδριάντες  των  αγωνιστών  του  εικοσιένα,  καθώς  από  εδώ  ξεκίνησε  η  Ελληνική  Επανάσταση. Στην  πλατεία  της  23ης  Μαρτίου  αντικρίζουμε  το  ιστορικό  εκκλησάκι  των  Αγίων  Αποστόλων  που  έχει  χτιστεί  το  1317  από  τον  αυτοκράτορα  Ανδρόνικο.  Στον  βυζαντινό  αυτό  ναΐσκο  στις  23  Μαρτίου  1821 ο  Θεόδωρος  Κολοκοτρώνης  μαζί  με  τον  Πετρόμπεη  Μαυρομιχάλη,  τον  Παπαφλέσσα  και  άλλους  αγωνιστές,  επικεφαλής  2000  μανιατών,  κατέλαβαν  την  Καλαμάτα  από  τους  Τούρκους  και  κήρυξαν  την  έναρξη  του  εθνικο απελευθερωτικού  αγώνα.Εδώ  αποφασίστηκε  η  συγκρότηση  επαναστατικής  επιτροπής,  που  ονομάστηκε  Μεσσηνιακή  Γερουσία  και  συντάχθηκαν  τα  δύο  πρώτα  έγραφα  προκηρύξεις, ένα  προς  <<Ευρωπαικάς αυλάς>>  και  ένα  που  απευθυνόταν  στους  Αμερικανούς  και  τους  ενημέρωνε  για  τις  αποφάσεις  της  << Μεσσηνιακής  Συγκλήτου  και  του  φιλογενούς  στρατηγού  των  σπαρτιατών  Π. Μαυρομιχάλη  >>.  Τον  Αύγουστο  του  1821  στην  Καλαμάτα  τυπώθηκε  η  πρώτη  εφημερίδα  του  αγώνα, η  << Σάλπιγξ  Ελληνική >>με  εκδότη  τον  Θεόκλητο Φαρμακίδη. Από  τα  χρόνια  της  επανάστασης  μέχρι  και  σήμερα  η  μεσσηνιακή  πρωτεύουσα  παρά  τις  καταστροφές που  έχει  υποστεί,  καταφέρνει  να  ξεπερνάει  τα  προβλήματα , έχοντας  μετατραπεί  σε  πόλη  σύμβολο  σθένους  και  θέλησης.

Να πας στην Καλαμάτα-Γεωτρόπιο 158

Η  κεντρική  οδός  Αριστομένους , που  ενώνει  την  παλιά  πόλη  με  την  παραλία  και  είναι  η  καρδιά  της  εμπορικής  κίνησης  της  Καλαμάτας ,  μας  οδηγεί  στο  πάρκο  του  ΟΣΕ  που  έχει  δημιουργηθεί  σε  μια  τεράστια  έκταση , που  κάποτε ήταν  τα  μηχανοστάσια ,  με  τα  παλιά  βαγόνια  και  τις  ατμομηχανές  των   τραίνων  να  αποτελούν  στολίδια  μιας  άλλης  εποχής, αλλά  και  λειτουργικούς  χώρους  παιχνιδιού  για  τους  μικρούς  επισκέπτες. Το  πάρκο  είναι  μια  πανέμορφη  όαση  με  τεχνητούς  λόφους,  λίμνες  και συντριβάνια  και  καθώς  το  καλοκαίρι  εδώ  διαρκεί  περισσότερο  και  ο  ήλιος  της  Μεσόγειου  είναι  πιο  καυτός,  αποτελεί  πηγή  δροσιάς  για  τους  καλαματιανούς.  Αφήνουμε  τη  δροσιά  τις  πάπιες  και  τη  συναυλία  των  πουλιών  και  κατευθυνόμαστε  στην  καρδιά  του  ιστορικού  κέντρου  της  πόλης  για  μια  επίσκεψη  στο  Μπενάκειο  Αρχαιολογικό  Μουσείο  που  βρίσκεται  στη  συμβολή  των  οδών  Μπενάκη  και  Παπάζογλου. To  μουσείο,  είναι  ένα  αληθινό  κόσμημα  για  την  Καλαμάτα,  καθώς η θαυμάσια αρχαιολογική του έκθεση,  με  τα  σπάνια  και  πλούσια  ευρήματα  έχει  αποτελέσει  ένα  αρμονικό  σύνολο  με  το  ιστορικό  διατηρητέο  κτίριο. Πρόκειται  για  ένα  οίκημα  ενετικού  τύπου,  από  τα  αξιολογότερα  της  πόλης  το  οποίο  στεγάζει  μια  πλούσια  συλλογή  αρχαιοτήτων  που  προέρχονται  από  διάφορες  περιοχές  της  Μεσσηνίας και  χρονολογούνται  από  την  εποχή  του  Χαλκού  μέχρι τους  Ρωμαϊκούς  Χρόνους. Το  όνομά  του  το  οφείλει  στον  Αντώνιο  Μπενάκη, ιδρυτή  του  ομώνυμου  μουσείου  της  Αθήνας  και  δωρίστηκε  στην  αρχαιολογική  Υπηρεσία  από  τους  κληρονόμους  του  το  1962,  ύστερα  από  δική του  επιθυμία.  Στο  διώροφο  αρχοντικό  της  ιστορικής  οικογένειας  Κυριακού, στεγάζεται  το  Λαογραφικό  και  Ιστορικό  Μουσείο  το  οποίο  εκθέτει  αρχειακό  υλικό  και  αντικείμενα  των  επωνύμων  και  ανωνύμων  αγωνιστών  του  ’21.  Στον  εκθεσιακό  χώρο  του  ισογείου  υπάρχουν  πληροφορίες  και  εικόνες  από  τη  ζωή  της  παλιάς  Καλαμάτας  καθώς  και  μικρές αλλά  σημαντικές  ενότητες  που  ανασυνθέτουν  την  εικόνα  του  παραδοσιακού  τρόπου  ζωής  και ο ργάνωσης  της περιοχής.

Να πας στην Καλαμάτα-Γεωτρόπιο 158

Αφήνουμε  το  ιστορικό  κέντρο  της  πόλης  και  με  κατεύθυνση  προς  την  παραλία, λίγο  πριν  το  λιμάνι  αντικρίζουμε  δεξιά  μας να  υψώνονται οι  τεράστιοι  σκούροι  όγκοι  των  παλιών  Κυλινδρόμυλων  Μεσσηνίας  <<Ευαγγελίστρια>>,σύμβολα ,μαζί  με  τις  καπνοβιομηχανίες  και  το  εργοστάσιο  Οίνων  και  Οινοπνευμάτων    της  εκρηκτικής  εμπορικής  και  βιομηχανικής  ανάπτυξης  της  Καλαμάτας  των  αρχών  του  εικοστού  αιώνα. Η  ανάπτυξη  αυτή  ήταν  η  συνέχεια  της  οικονομικής  ευμάρειας που  είχαν  δημιουργήσει  οι  <<φάμπρικες>>του  μεταξιού  στην  πόλη , ενός  προϊόντος  που  αποτέλεσε  σύμβολο  της  νεώτερης  ιστορίας  της, καθώς  όλον  τον  19ον  αιώνα  μέχρι  τις  αρχές  του  20ου  αποτελούσε  το  κύριο  εξαγώγιμο  προϊόν  της  περιοχής. Το  φυτώριο  της  τοπικής  οικοτεχνίας  αναπτύχθηκε  μέσα  από  το  περίφημο  εργαστήρι  της  μονής  Καλογραιών , του  Αγίου  Κωνσταντίνου. Στα  τέλη  του  19ου  αιώνα  οι  μοναχές  έχουν  υπό  την  επίβλεψή  τους  περίπου 100 μαθητευόμενες  νέες  κοπέλες  και  παράγουν   μαζί  με  την  οικιακή  υφαντουργία  τα  περίφημα  και  πολυβραβευμένα   καλαματιανά  μαντίλια. Την  παράδοση  σήμερα  συντηρούν  τα  λιγοστά  αλλά  εκλεκτά  υφαντά  και  μεταξωτά  της  μονής  του  Αγίου  Κωνσταντίνου  που  εξακολουθούν  να  μας  θυμίζουν  το  παραδοσιακό  τραγουδάκι:

<< Σαν πας στην Καλαμάτα

και ‘ρθείς με το καλό

φέρε μ’ ένα μαντίλι να δένω στο λαιμό >>

Σύμβολο  της  εμπορικής  και  βιομηχανικής  ακμής  των  αρχών  του  20ου  αιώνα  το  μεγάλο  εμπορικό  λιμάνι  της  Καλαμάτας, γίνεται  ο  σύνδεσμος  της  πόλης  με  τα  μεγάλα  κέντρα  της  Μεσογείου ,  του  Αιγαίου,  και  της  Κασπίας  θάλασσας . Τα  βασικά αγροτικά  προϊόντα  της  Μεσσηνίας  αλλά  και  ολόκληρης  της  νότιας  Πελοποννήσου  όπως  τα  σύκα  και  η  μαύρη  σταφίδα  μαζί  με  τα  βιομηχανικά  προϊόντα  φεύγουν  απ’  εδώ  για  τις  αγορές  του  κόσμου και  από  εκεί  καταφθάνουν  πρώτες  ύλες  και  σύγχρονος  μηχανολογικός  εξοπλισμός  που  δημιουργούν  μεγάλη  οικονομική  ανάπτυξη  στην  Καλαμάτα  η  οποία  σε  κοινωνικό  επίπεδο  εκδηλώνεται  με  την  ίδρυση  σχολείων,  συλλόγων και  την  έκδοση  μεγάλου  αριθμού  εφημερίδων  και  εντύπων.  Θαυμάσια  δείγματα  αυτής  της  ακμής  αποτελούν  σήμερα  τα  νεοκλασικά  κτίρια  του  λιμανιού  στα  οποία  στεγάζονται  το  Τελωνείο, το  Λιμεναρχείο  και  το  Ταχυδρομικό  γραφείο  της  παραλίας.  Μετά  τον  πόλεμο  το  λιμάνι  νεκρώνεται. Οι  περισσότερες  καπνοβιομηχανίες  κλείνουν,  το  1960  διαλύεται  το  μεγάλο  εργοστάσιο  οίνων  και  οινοπνευμάτων,  οι  αλευρόμυλοι  <<Ευαγγελίστρια>>, σταματούν  τη  λειτουργία  τους  και  τα άλλοτε  ανάρπαστα  στο  εξωτερικό  αγροτικά  προϊόντα  όπως  τα  σύκα  και  η  σταφίδα  δε  βρίσκουν  πια  αγορές.

Να πας στην Καλαμάτα-Γεωτρόπιο 158

Η  ζωή  αλλάζει  και  μπορεί  το όραμα  της  βιομηχανικής  ανάπτυξης  της  πόλης  να  χάθηκε, η  Καλαμάτα  όμως  αναζητεί  νέους  προσανατολισμούς  σε  άλλους  τομείς  όπως  είναι  ο  πολιτισμός  και  ο  τουρισμός. Από  τα  μέσα  της  δεκαετίας  του  ’80  έχουν  αρχίσει  να  δημιουργούνται  νέοι  πολιτιστικοί  θεσμοί  όπως το  Δημοτικό  Περιφερειακό  Θέατρο Καλαμάτας  και  η  Δημοτική  Επιχείρηση  Πολιτιστικής  Ανάπτυξης  με  τομείς  χορού,  εικαστικών και  μουσικής. Τον  Φεβρουάριο  του  1995  το  ΥΠΠΟ  και ο  Δήμος  Καλαμάτας  με  σκοπό  την  πολιτιστική  εξειδίκευση  της  πόλης  δημιούργησαν  το <<Διεθνές Κέντρο Χορού>>, το  οποίο  οργανώνεται τα  τελευταία  χρόνια  με  μεγάλη  επιτυχία. Στο  ΔΙΚΕΧΟ  παρουσιάζονται τα  νέα  διεθνή  ρεύματα , ενισχύεται  η  εγχώρια  χορογραφία  και  γίνονται  εκπαιδευτικά  σεμινάρια  πάνω  στο  χορό.  Με  τη  δημιουργία  παράλληλα, στη  δυτική  παραλία  μεγάλης  και  σύγχρονης  μαρίνας  σκαφών,  με  την  πεντακάθαρη  βραβευμένη  μήκους  περίπου  τριών  χιλιομέτρων  παραλία  της  με  το  ξεχωριστό  περιβάλλον  της  καθώς  συνδιάζει  σε  πολύ  μικρή  απόσταση  το  βουνό  την  θάλασσα  και  τους  ιστορικούς  και  αρχαιολογικούς  τόπους  έχει  χαράξει  νέους  δρόμους  για  ανάπτυξη  ποιοτική  που  να  καλύπτει  σύγχρονες  ανάγκες.   Πριν  αποχαιρετήσουμε  την  όμορφη  νύμφη  της  Μεσσογείου,  ακολουθούμε  μετά  από  παρότρυνση  των  καλαματιανών  φίλων  την  διαδρομή  της  ανάβασης  στον  Ταΰγετο  για  ν’  απολαύσουμε  την  μαγευτική  θέα  από  το  βουνό.  Ο  ήλιος  ετοιμάζεται  να  κρυφτεί  πίσω  απ’  το  Λυκόδημο,  το  ήμερο  βουνό  της  Πυλίας  , αφήνοντας  το  μούχρωμα  να  σκεπάσει  σαν  πέπλο  αρχαϊκής κόρης  τον  ελαιόκαμπο, ένα  πέπλο  που  ξεκινάει  από  το  όρος  Ιθώμη  και καταλήγει  στην  ήρεμη  και  γαλήνια  θάλασσα  και  στην  πόλη  που  καθώς  αρχίζει  να  φωτίζεται  απ’ τα  ηλεκτρικά  της  φώτα  μοιάζει  σα  να πυρακτώνει  την  φανταστική  ρομφαία  που  σχηματίζει  η απέραντη  αμμουδιά  του  Μεσσηνιακού  κόλπου.

Σαντορίνη-Θήρα στο Όνειρο

Σαντορίνη-Θήρα στο Όνειρο- ΙΙ μέρος

Σαντορίνη-Θήρα στο Όνειρο- ΙΙ μέρος

Κείμενα Κώστας Χριστοφιλόπουλος

Φωτογραφία Βασίλης Λάππας

ΓΕΩτρόπιο τεύχος 168 Σαββάτο 28 Ιουνίου 2003

Σαντορίνη-Θήρα στο Όνειρο- Έχουν γραφτεί τόσα πολλά λόγια θαυμασμού για την άγρια , μοναδική ομορφιά της Σαντορίνης, πού ότι και να γράψει κανείς , να μοιάζει ξαναειπωμένο.

 

 

Σαντορίνη-Θήρα στο Όνειρο- ΙΙ

Το  σπίτι αυτό πρέπει να το είχε αρχικά κάποια πολυμελής οικογένεια, κάτι πολύ  συνηθισμένο στη Σαντορίνη πριν από κάποια χρόνια, γιατί η σάλα του επικοινωνούσε με  ένα διπλανό πανομοιότυπο υπόσκαφο σπίτι που αποτελούσαν και τα δυο μαζί ένα ενιαίο  σύνολο.Το δάπεδο είναι από Θηραϊκό χώμα όπως και οι επιφάνειες των τοιχωμάτων και η  θολωτή οροφή. Όλες οι επιφάνειες είναι ασβεστωμένες όμως χρειάζονται τακτική επάλειψη , γιατί η υγρασία της άσπας δεν αφήνει τον ασβέστη να πιάσει καλά και ξεφλουδίζει.

Σαντορίνη-Θήρα στο Όνειρο- ΙΙ μέρος
Φώτο Nellys

Στην συντροφιά μας έχει προστεθεί και ένας σεβάσμιος καθηγητής αρχιτέκτων, ο οποίος  γίνεται κάπως πιο αυστηρός στα σχόλιά του για τα υπόσκαφα σπίτια λέγοντας ότι πρόκειται για  τρωγλοδυτικές κατασκευές των φτωχών  Σαντορινιών και πως κατά τη γνώμη του  πρόκειται για πρωτόγονα και απάνθρωπα  κατασκευάσματα. Ο ιδιοκτήτης απάντησε πως πρόκειται για πολύ υγιεινά σπίτια μέσα στη  Θηραϊκή γη, που είναι δροσερά το καλοκαίρι και ζεστά το χειμώνα και απόδειξη είναι πως  πουλιόνται ακριβά, επισκευάζονται και ζει ο κόσμος μέσα μια χαρά.  Το  σίγουρο είναι πως είτε στα χωριά είτε στην ύπαιθρο του νησιού υπόσκαφα σπίτια είχαν κυρίως οι φτωχές  οικογένειες, καθώς οι πλούσιοι κατασκεύαζαν αρχοντικά, τα οποία  είχαν εμφανείς ξένες επιρροές κυρίως της ιταλικής αναγέννησης, λόγω της  σταθερής παρουσίας της παπικής εκκλησίας στο νησί. Οι φτωχοί που δεν είχαν δυνατότητα να φέρουν ξυλεία καθώς  και  άλλα οικοδομικά υλικά με τα καράβια, αφού στη Σαντορίνη δεν υπάρχουν βρήκαν τη λύση  που τους εξυπηρετούσε.

Το υπόσκαφο σπίτι κατασκευαζόταν από τους ίδιους και τα παιδιά τους, χωρίς κανένα κόστος, αφού τα μόνα του έξοδα ήταν ο λιγοστός ασβέστης και τα πορτοπαράθυρα.

Αφήνουμε τα Φηρά και παίρνουμε τον στενό και δύσκολο δρόμο για την Οία η  Πάνω Μεριά όπως αλλιώς λέγεται. Απέχει περίπου δέκα χιλιόμετρα από τα Φηρά και βρίσκεται απέναντι  από τη Θηρασία. Η Οία είναι από τα ομορφότερα χωριά του νησιού και σ’ αυτό συντελεί η  παρουσία πολλών υπόσκαφων σπιτιών που ήταν κατοικίες των πληρωμάτων των πλοίων  την εποχή της ναυτικής ακμής του οικισμού. Τα  διώροφα αρχοντικά των καπεταναίων, χτισμένα στο πλάτωμα του χωριού, αποτελούν και αυτά δείγματα της ευμέρειας που είχε  κάποτε ο τόπος. Το πρώτο στοιχείο που παρατηρούμε στην Οία είναι ο μαρμαροστρωμένος, σε αντίθεση με τους λιθόστρωτους των άλλων χωριών, κεντρικός δρόμος που  χωρίζει τα καπετανόσπιτα από τα υπόσκαφα των  πληρωμάτων. Τα καπετανόσπιτα είναι τα μεγάλα  διώροφα που βλέπουμε δεξιά του δρόμου καθώς βαδίζουμε από τα ανατολικά προς τα  δυτικά έχοντας αριστερά μας την καλντέρα.  Άλλα όρθια, άλλα μισογκρεμισμένα, δείγματα  της παρελθούσης ακμής, με νεοκλασικίζοντα στοιχεία χτίστηκαν στα τέλη του 19ου και στην αρχή του 20ου αιώνα και ανήκαν στις πλούσιες οικογένειες της Οίας που ήταν οι οικογένειες των καπεταναίων. Τα περισσότερα από αυτά δεν άντεξαν στον καταστροφικό σεισμό του 1956 εν αντιθέσει με τα υπόσκαφα που αποδείχθηκαν ιδιαίτερα ανθεκτικά. Tα υπόσκαφα  σπίτια της Οίας απλώνονται στην πλαγιά του βράχου το ένα δίπλα στο άλλο,πάνω απ’ την  Αρμένη και το Αμμούδι, τα δύο λιμάνια του χωριού, ως έξω στον Περίβολο. Περιπλανιόμαστε στα δαιδαλώδη στενά καλντερίμια ακολουθώντας τα παιχνίδια του εκτυφλωτικού φωτός με  τις σκιές πάνω στις χρωματισμένες προσόψεις, άλλες ώχρα, άλλες ροζ και στα ξύλινα  κουφώματα, μπλε, πράσινα η γκρίζα, που δημιουργούν ένα απίστευτο σκηνικό ενός φανταστικού θεάτρου που μέρος του είμαστε και μεις.

Ο φωτογράφος που  ριψοκινδυνεύει  να  ανέβει  σ’ έναν  θόλο  για  να  βρει  καλύτερη  γωνία  δέχεται  την  παρατήρηση  ενός  περαστικού  όχι  τόσο  για  τον  κίνδυνο  που  διατρέχει,  αλλά  επειδή  από  τους  καθαρούς  και  ασβεστωμένους  αυτούς  θόλους  οι  ντόπιοι  μαζεύουν  στη  στέρνα  το  βρόχινο  νερό  ακόμα  έως  σήμερα.  Παντού  στη  Σαντορίνη   σε  όλα  τα  είδη  των  οικημάτων  , κυριαρχεί  ο  θόλος

Για  να  καταλάβουμε  γιατί  αυτή  η  τεχνική  είναι  τόσο  διαδεδομένη  πρέπει  να  γνωρίζουμε  ότι  στην  πραγματικότητα  προσαρμόζεται  απόλυτα  στα  περιορισμένα  ηφαιστειακά  υλικά, ένας  περιορισμός  ανυπέρβλητος  λόγω  της  φτώχειας  του  νησιού  σε  οικοδομικά  υλικά.  Γι’ αυτό  ο  Σαντορινιός  τεχνίτης  σκέφτηκε  και  εφάρμοσε  εδώ  και  αιώνες  λύσεις  απλές , έξυπνες, κομψές  και  οικονομικά  άρτιες, συνδυάζοντας  πάντα  και  την  σωστή  αισθητική  πλευρά. Ο  τρόπος  αυτός   κατασκευής  των  σπιτιών  εξυπηρετεί  τόσο  τις  απλές  ανάγκες  των  κατοίκων   όσο  και  το  σεβασμό  στο  περιβάλλον και  την  οικονομία  και  τα  συνδυάζει  όλα  αυτά  αρμονικά.   Η  μαυρόπετρα, η  κοκκινόπετρα  και  η  άσπα  ανάμικτη  όμως  με  λίγο  ασβέστη  είναι  τα  μόνα  υλικά  του  που  προσφέρονται  από  τη  θηραϊκή  γη ,  για  να  χτιστούν  τοίχοι  και  θόλοι.  Μεγάλο  ενδιαφέρον  έχει  η  τεχνική  που  χρησιμοποιούσαν  οι  παλαιοί  μαστόροι  για  να  καλουπώσουν  τους  θόλους.

Ξύλα  δεν  υπάρχουν  στο  νησί  και  έτσι  δημιουργούσαν  την  θολωτή  οροφή  μ’ ένα  πρόχειρο  καλούπι  με  μερικά  κλαδιά , τσάμπουρα ,  πέτρες  και  άσπα  που  μαζί  με  με  τον  ασβέστη   γίνεται  ένα  ανθεκτικό  και  ελαστικό  μίγμα , ένα  υδραυλικό  κονίαμα, που  δένει  τις  πέτρες  σε  μια  συμπαγή  κατασκευή .  Από  αυτή  τη  θολωτή  κατασκευή  προκύπτει  η  πλαστικότητα, αυτό  το  ιδιαίτερο  χαρακτηριστικό  της  λαϊκής  αρχιτεκτονικής  του  νησιού , στα  σημεία  βέβαια  που  δεν  έχει  περάσει  η  βαρβαρότητα  που  επικράτησε  στην  κατασκευαστική  αντίληψη  αυτών  που  επιχείρησαν  να  ξαναχτίσουν  το  νησί , μετά  τον  καταστρεπτικό  σεισμό  του  1956.

Αφήνουμε  τους  οικισμούς  της  καλντέρας  για  να  κάνουμε  μια   βόλτα  στην  εδοχώρα  του  νησιού  που  σε  πολλά  σημεία  της  έχει  παραμείνει  αναλλοίωτη  όπως  ήταν  εδώ  και  αιώνες. Το  νησί   στην  ανατολική  πλευρά  του  κυριολεκτικά  πρασινίζει  καθώς  τα  ατέλειωτα  αμπέλια  έχουν  βλαστίσει. Ο   τόπος  είναι  έφορος . Η  Θηραϊκή  γη , που  όταν φυσάει  σηκώνει  μία  σκόνη  που  σε  τυφλώνει  φαίνεται  πως  κάνει  θαύματα. Αλλιώς  δεν  εξηγείται  η  ποιότητα  των  προϊόντων  της  που  μάλιστα  είναι  και  ξερικά  καθώς  το  πότισμα  στο  άνυδρο  νησί  είναι  αδιανόητο.    Το  σπουδαιότερο  απ’ αυτά  είναι  το  σταφύλι. Στη  Σαντορίνη  καλλιεργούνται  πολλές  ποικιλίες  σταφυλιού, το  ασύρτικο, το  αηδάνι,  το  αθήρι,  η  μαντηλαριά, η  βάφτρα, το  εφτάκιλο  και  το  κρασί  που  παράγουν  είναι  εξαιρετικό. Τα  άλλα  παραδοσιακά  προϊόντα  του  νησιού  όπως  η  μικρή  στο  μέγεθος  αλλά  γευστική  ντομάτα   και  η  φάβα  , ελάχιστα  καλλιεργούνται  πια

Κοντά  στα  χτήματά  τους  οι  Σαντορινιοί ,  έφτιαξαν  τις  αγροτικές  κατοικίες  τους, άλλοτε  χτιστές , άλλοτε  υπόσκαφες  οι  οποίες  βασίζονταν  στον  αρχικό  τύπο  κατοικίας , αλλά  διέθετε  μεγάλη  αυλή  και  βοηθητικούς  χώρους  γύρω  από  το  κυρίως  σπίτι. Σημαντικό  και  χαρακτηριστικό  συμπλήρωμα  του  αγροτικού  σπιτιού  υπήρξε  η  κανάβα,  το  εργαστήριο  παραγωγής  του  κρασιού.   Επισκεφτήκαμε  μια  από  τις  λίγες  κανάβες  που  έχουν  απομείνει  στο  νησί   κοντά  στο  δρόμο   Οίας  –  Κολούμπο  που  διασχίζει  μια  περιοχή  που  τα  αμπέλια  είναι  φυτεμένα  πάνω  σε   σκαλοπάτια στα  επίπεδα , με  τις  κατάμαυρες  ξερολιθιές  να  συγκρατούν  τα  σαθρά  χώματα  σχηματίζοντας  πεζούλες.

Χαρακτηριστικό  της  εξωτερικής  όψης  της  κανάβας,  είναι  η  τοξωτή  δίφυλλη  πόρτα.  Οι  περισσότερες  κανάβες  όπως  και  αυτή  που  παρατηρούμε  ήταν  υπόσκαφες, και  είχαν  τουλάχιστον  δύο  πατητήρια  και  δύο  ληνούς ,  ένα  για  τα  μαύρα  σταφύλια  και  ένα  για  τα  άσπρα  που  ήταν το  μεγαλύτερο. Μερικές  κανάβες  διέθεταν  και  τρίτο  πατητήρι-ληνό  για  το  γλυκό  κρασί , το  βισάντο.  Είχαν  επίσης  μεγάλους  αποθηκευτικούς  χώρους  για  τα  βαρέλια  που  τοποθετούνταν  στη  σειρά  πάνω  σε  χαμηλούς  χτιστούς ‘’πάγκους’’ η  σε  μεγάλα  ξύλα , τα  λεγόμενα  ‘’σκαριά’’.

Ο  ληνός  ήταν  κυλινδρική  δεξαμενή  βυθισμένη  στο  έδαφος. Ο  αγωγός  που  συνέδεε  το  πατητήρι  με  το  ληνό  ονομαζόταν ‘’ναύλα’’ και  συνήθως  ήταν  κατασκευασμένος   από  λαξευτό  πωρί. Στην  κορυφή  της  κανάβας  πάνω  από  το  πατητήρι  υπήρχε  μια  ‘’παραθύρα’’ από  όπου  έριχναν  τα  σταφύλια, ενώ ένα  μικρότερο  άνοιγμα , ο  ‘’ανεμολόος’’ εξασφάλιζε  τον  απαραίτητο  αερισμό  την  εποχή  που  πατούσαν  τα  σταφύλια.  Οι  περισσότερες  κανάβες  σώθηκαν  από  τον  σεισμό  του  1956  και  όπως  μας  λέει  με  μια  κάποια  πικρία  ο  Σαντορινιός  φίλος  που  μας  ξεναγεί,  είναι  πολύ  εύκολο  να  τις  επισκεφτεί  κάποιος  αφού  έχουν  γίνει  ρέστοραν  και  ντισκοτέκ.

Παίρνουμε το δρόμο που οδηγεί στα Φηρά γιατί κάποιοι απ’ την παρέα δεν θέλουν να  χάσουν το ηλιοβασίλεμα απ’την καλδέρα που εδώ και χιλιάδες χρόνια είναι το ίδιο υπέροχο  και ωστόσο κάποιους τους συγκινεί σαν να είναι η τελευταία φορά που γίνεται.

Σ’ αυτήν  την  διαδρομή  Κολούμπου – Φηρών  όταν  ο  δρόμος  ανηφορίζει, ψηλά  και  δεξιά  μας  διακρίνονται  τα  ερείπια  του  μεγάλου  υπόσκαφου  νεκροταφείου  των  ελληνιστικών  χρόνων  που  οι   λαξεμένοι  στο  σκούρο  βράχο  τάφοι  χάσκουν  συλημένοι   και  παραμελημένοι,  φιλόξενες  φωλιές  άγριων  κουνελιών , που  οι  ντόπιοι  ονομάζουν  κουνάδια.

Τo  ηλιοβασίλεμα  στη  Σαντορίνη   πάντα  θα  μαγεύει  τους  επισκέπτες  του  και  εμείς   προσπαθούμε  να  φανταστούμε  την  Στρογγύλη   η  Καλλίστη  όπως  λεγόταν  παλιά  η  Σαντορίνη, λόγω  του  στρογγυλού  της  σχήματος  και  της  ομορφιάς  της, πριν  την  καταβύθιση  αλλά  και  την  στιγμή  του  φαινομένου, όταν  αυτά  τα  ογδόντα  τέσσερα  τετραγωνικά  χιλιόμετρα  γης  βούλιαξαν  μέσα  σε  μια  κόλαση  λάβας  στο  βυθό  του  Αιγαίου.

<<<<Προηγούμενη

 

Μύκονος: Μια Κοσμοπολίτικη Όαση

 


 

Σαντορίνη-Θήρα στο Όνειρο

 

Εάν σας άρεσε το αφιέρωμα,  παρακαλώ μοιραστείτε το με φίλους. Η δύναμη του ιστολογίου είναι οι αναγνώστες του…..εσείς.

 

Δεν επιτρέπεται η αντιγραφή και αναδημοσίευση μέρους ή ολόκληρου άρθρου του περιοδικού. Δεν επιτρέπεται και η αναμετάδοση των ηχητικών κειμένων μας σε οποιαδήποτε μορφή και προβολή, δίχως τη γραπτή  αδείας μας.