Σαντορίνη-Θήρα στο Όνειρο

Σαντορίνη-Θήρα στο Όνειρο- ΙΙ μέρος

Σαντορίνη-Θήρα στο Όνειρο- ΙΙ μέρος

Κείμενα Κώστας Χριστοφιλόπουλος

Φωτογραφία Βασίλης Λάππας

ΓΕΩτρόπιο τεύχος 168 Σαββάτο 28 Ιουνίου 2003

Σαντορίνη-Θήρα στο Όνειρο- Έχουν γραφτεί τόσα πολλά λόγια θαυμασμού για την άγρια , μοναδική ομορφιά της Σαντορίνης, πού ότι και να γράψει κανείς , να μοιάζει ξαναειπωμένο.

 

 

Σαντορίνη-Θήρα στο Όνειρο- ΙΙ

Το  σπίτι αυτό πρέπει να το είχε αρχικά κάποια πολυμελής οικογένεια, κάτι πολύ  συνηθισμένο στη Σαντορίνη πριν από κάποια χρόνια, γιατί η σάλα του επικοινωνούσε με  ένα διπλανό πανομοιότυπο υπόσκαφο σπίτι που αποτελούσαν και τα δυο μαζί ένα ενιαίο  σύνολο.Το δάπεδο είναι από Θηραϊκό χώμα όπως και οι επιφάνειες των τοιχωμάτων και η  θολωτή οροφή. Όλες οι επιφάνειες είναι ασβεστωμένες όμως χρειάζονται τακτική επάλειψη , γιατί η υγρασία της άσπας δεν αφήνει τον ασβέστη να πιάσει καλά και ξεφλουδίζει.

Σαντορίνη-Θήρα στο Όνειρο- ΙΙ μέρος
Φώτο Nellys

Στην συντροφιά μας έχει προστεθεί και ένας σεβάσμιος καθηγητής αρχιτέκτων, ο οποίος  γίνεται κάπως πιο αυστηρός στα σχόλιά του για τα υπόσκαφα σπίτια λέγοντας ότι πρόκειται για  τρωγλοδυτικές κατασκευές των φτωχών  Σαντορινιών και πως κατά τη γνώμη του  πρόκειται για πρωτόγονα και απάνθρωπα  κατασκευάσματα. Ο ιδιοκτήτης απάντησε πως πρόκειται για πολύ υγιεινά σπίτια μέσα στη  Θηραϊκή γη, που είναι δροσερά το καλοκαίρι και ζεστά το χειμώνα και απόδειξη είναι πως  πουλιόνται ακριβά, επισκευάζονται και ζει ο κόσμος μέσα μια χαρά.  Το  σίγουρο είναι πως είτε στα χωριά είτε στην ύπαιθρο του νησιού υπόσκαφα σπίτια είχαν κυρίως οι φτωχές  οικογένειες, καθώς οι πλούσιοι κατασκεύαζαν αρχοντικά, τα οποία  είχαν εμφανείς ξένες επιρροές κυρίως της ιταλικής αναγέννησης, λόγω της  σταθερής παρουσίας της παπικής εκκλησίας στο νησί. Οι φτωχοί που δεν είχαν δυνατότητα να φέρουν ξυλεία καθώς  και  άλλα οικοδομικά υλικά με τα καράβια, αφού στη Σαντορίνη δεν υπάρχουν βρήκαν τη λύση  που τους εξυπηρετούσε.

Το υπόσκαφο σπίτι κατασκευαζόταν από τους ίδιους και τα παιδιά τους, χωρίς κανένα κόστος, αφού τα μόνα του έξοδα ήταν ο λιγοστός ασβέστης και τα πορτοπαράθυρα.

Αφήνουμε τα Φηρά και παίρνουμε τον στενό και δύσκολο δρόμο για την Οία η  Πάνω Μεριά όπως αλλιώς λέγεται. Απέχει περίπου δέκα χιλιόμετρα από τα Φηρά και βρίσκεται απέναντι  από τη Θηρασία. Η Οία είναι από τα ομορφότερα χωριά του νησιού και σ’ αυτό συντελεί η  παρουσία πολλών υπόσκαφων σπιτιών που ήταν κατοικίες των πληρωμάτων των πλοίων  την εποχή της ναυτικής ακμής του οικισμού. Τα  διώροφα αρχοντικά των καπεταναίων, χτισμένα στο πλάτωμα του χωριού, αποτελούν και αυτά δείγματα της ευμέρειας που είχε  κάποτε ο τόπος. Το πρώτο στοιχείο που παρατηρούμε στην Οία είναι ο μαρμαροστρωμένος, σε αντίθεση με τους λιθόστρωτους των άλλων χωριών, κεντρικός δρόμος που  χωρίζει τα καπετανόσπιτα από τα υπόσκαφα των  πληρωμάτων. Τα καπετανόσπιτα είναι τα μεγάλα  διώροφα που βλέπουμε δεξιά του δρόμου καθώς βαδίζουμε από τα ανατολικά προς τα  δυτικά έχοντας αριστερά μας την καλντέρα.  Άλλα όρθια, άλλα μισογκρεμισμένα, δείγματα  της παρελθούσης ακμής, με νεοκλασικίζοντα στοιχεία χτίστηκαν στα τέλη του 19ου και στην αρχή του 20ου αιώνα και ανήκαν στις πλούσιες οικογένειες της Οίας που ήταν οι οικογένειες των καπεταναίων. Τα περισσότερα από αυτά δεν άντεξαν στον καταστροφικό σεισμό του 1956 εν αντιθέσει με τα υπόσκαφα που αποδείχθηκαν ιδιαίτερα ανθεκτικά. Tα υπόσκαφα  σπίτια της Οίας απλώνονται στην πλαγιά του βράχου το ένα δίπλα στο άλλο,πάνω απ’ την  Αρμένη και το Αμμούδι, τα δύο λιμάνια του χωριού, ως έξω στον Περίβολο. Περιπλανιόμαστε στα δαιδαλώδη στενά καλντερίμια ακολουθώντας τα παιχνίδια του εκτυφλωτικού φωτός με  τις σκιές πάνω στις χρωματισμένες προσόψεις, άλλες ώχρα, άλλες ροζ και στα ξύλινα  κουφώματα, μπλε, πράσινα η γκρίζα, που δημιουργούν ένα απίστευτο σκηνικό ενός φανταστικού θεάτρου που μέρος του είμαστε και μεις.

Ο φωτογράφος που  ριψοκινδυνεύει  να  ανέβει  σ’ έναν  θόλο  για  να  βρει  καλύτερη  γωνία  δέχεται  την  παρατήρηση  ενός  περαστικού  όχι  τόσο  για  τον  κίνδυνο  που  διατρέχει,  αλλά  επειδή  από  τους  καθαρούς  και  ασβεστωμένους  αυτούς  θόλους  οι  ντόπιοι  μαζεύουν  στη  στέρνα  το  βρόχινο  νερό  ακόμα  έως  σήμερα.  Παντού  στη  Σαντορίνη   σε  όλα  τα  είδη  των  οικημάτων  , κυριαρχεί  ο  θόλος

Για  να  καταλάβουμε  γιατί  αυτή  η  τεχνική  είναι  τόσο  διαδεδομένη  πρέπει  να  γνωρίζουμε  ότι  στην  πραγματικότητα  προσαρμόζεται  απόλυτα  στα  περιορισμένα  ηφαιστειακά  υλικά, ένας  περιορισμός  ανυπέρβλητος  λόγω  της  φτώχειας  του  νησιού  σε  οικοδομικά  υλικά.  Γι’ αυτό  ο  Σαντορινιός  τεχνίτης  σκέφτηκε  και  εφάρμοσε  εδώ  και  αιώνες  λύσεις  απλές , έξυπνες, κομψές  και  οικονομικά  άρτιες, συνδυάζοντας  πάντα  και  την  σωστή  αισθητική  πλευρά. Ο  τρόπος  αυτός   κατασκευής  των  σπιτιών  εξυπηρετεί  τόσο  τις  απλές  ανάγκες  των  κατοίκων   όσο  και  το  σεβασμό  στο  περιβάλλον και  την  οικονομία  και  τα  συνδυάζει  όλα  αυτά  αρμονικά.   Η  μαυρόπετρα, η  κοκκινόπετρα  και  η  άσπα  ανάμικτη  όμως  με  λίγο  ασβέστη  είναι  τα  μόνα  υλικά  του  που  προσφέρονται  από  τη  θηραϊκή  γη ,  για  να  χτιστούν  τοίχοι  και  θόλοι.  Μεγάλο  ενδιαφέρον  έχει  η  τεχνική  που  χρησιμοποιούσαν  οι  παλαιοί  μαστόροι  για  να  καλουπώσουν  τους  θόλους.

Ξύλα  δεν  υπάρχουν  στο  νησί  και  έτσι  δημιουργούσαν  την  θολωτή  οροφή  μ’ ένα  πρόχειρο  καλούπι  με  μερικά  κλαδιά , τσάμπουρα ,  πέτρες  και  άσπα  που  μαζί  με  με  τον  ασβέστη   γίνεται  ένα  ανθεκτικό  και  ελαστικό  μίγμα , ένα  υδραυλικό  κονίαμα, που  δένει  τις  πέτρες  σε  μια  συμπαγή  κατασκευή .  Από  αυτή  τη  θολωτή  κατασκευή  προκύπτει  η  πλαστικότητα, αυτό  το  ιδιαίτερο  χαρακτηριστικό  της  λαϊκής  αρχιτεκτονικής  του  νησιού , στα  σημεία  βέβαια  που  δεν  έχει  περάσει  η  βαρβαρότητα  που  επικράτησε  στην  κατασκευαστική  αντίληψη  αυτών  που  επιχείρησαν  να  ξαναχτίσουν  το  νησί , μετά  τον  καταστρεπτικό  σεισμό  του  1956.

Αφήνουμε  τους  οικισμούς  της  καλντέρας  για  να  κάνουμε  μια   βόλτα  στην  εδοχώρα  του  νησιού  που  σε  πολλά  σημεία  της  έχει  παραμείνει  αναλλοίωτη  όπως  ήταν  εδώ  και  αιώνες. Το  νησί   στην  ανατολική  πλευρά  του  κυριολεκτικά  πρασινίζει  καθώς  τα  ατέλειωτα  αμπέλια  έχουν  βλαστίσει. Ο   τόπος  είναι  έφορος . Η  Θηραϊκή  γη , που  όταν φυσάει  σηκώνει  μία  σκόνη  που  σε  τυφλώνει  φαίνεται  πως  κάνει  θαύματα. Αλλιώς  δεν  εξηγείται  η  ποιότητα  των  προϊόντων  της  που  μάλιστα  είναι  και  ξερικά  καθώς  το  πότισμα  στο  άνυδρο  νησί  είναι  αδιανόητο.    Το  σπουδαιότερο  απ’ αυτά  είναι  το  σταφύλι. Στη  Σαντορίνη  καλλιεργούνται  πολλές  ποικιλίες  σταφυλιού, το  ασύρτικο, το  αηδάνι,  το  αθήρι,  η  μαντηλαριά, η  βάφτρα, το  εφτάκιλο  και  το  κρασί  που  παράγουν  είναι  εξαιρετικό. Τα  άλλα  παραδοσιακά  προϊόντα  του  νησιού  όπως  η  μικρή  στο  μέγεθος  αλλά  γευστική  ντομάτα   και  η  φάβα  , ελάχιστα  καλλιεργούνται  πια

Κοντά  στα  χτήματά  τους  οι  Σαντορινιοί ,  έφτιαξαν  τις  αγροτικές  κατοικίες  τους, άλλοτε  χτιστές , άλλοτε  υπόσκαφες  οι  οποίες  βασίζονταν  στον  αρχικό  τύπο  κατοικίας , αλλά  διέθετε  μεγάλη  αυλή  και  βοηθητικούς  χώρους  γύρω  από  το  κυρίως  σπίτι. Σημαντικό  και  χαρακτηριστικό  συμπλήρωμα  του  αγροτικού  σπιτιού  υπήρξε  η  κανάβα,  το  εργαστήριο  παραγωγής  του  κρασιού.   Επισκεφτήκαμε  μια  από  τις  λίγες  κανάβες  που  έχουν  απομείνει  στο  νησί   κοντά  στο  δρόμο   Οίας  –  Κολούμπο  που  διασχίζει  μια  περιοχή  που  τα  αμπέλια  είναι  φυτεμένα  πάνω  σε   σκαλοπάτια στα  επίπεδα , με  τις  κατάμαυρες  ξερολιθιές  να  συγκρατούν  τα  σαθρά  χώματα  σχηματίζοντας  πεζούλες.

Χαρακτηριστικό  της  εξωτερικής  όψης  της  κανάβας,  είναι  η  τοξωτή  δίφυλλη  πόρτα.  Οι  περισσότερες  κανάβες  όπως  και  αυτή  που  παρατηρούμε  ήταν  υπόσκαφες, και  είχαν  τουλάχιστον  δύο  πατητήρια  και  δύο  ληνούς ,  ένα  για  τα  μαύρα  σταφύλια  και  ένα  για  τα  άσπρα  που  ήταν το  μεγαλύτερο. Μερικές  κανάβες  διέθεταν  και  τρίτο  πατητήρι-ληνό  για  το  γλυκό  κρασί , το  βισάντο.  Είχαν  επίσης  μεγάλους  αποθηκευτικούς  χώρους  για  τα  βαρέλια  που  τοποθετούνταν  στη  σειρά  πάνω  σε  χαμηλούς  χτιστούς ‘’πάγκους’’ η  σε  μεγάλα  ξύλα , τα  λεγόμενα  ‘’σκαριά’’.

Ο  ληνός  ήταν  κυλινδρική  δεξαμενή  βυθισμένη  στο  έδαφος. Ο  αγωγός  που  συνέδεε  το  πατητήρι  με  το  ληνό  ονομαζόταν ‘’ναύλα’’ και  συνήθως  ήταν  κατασκευασμένος   από  λαξευτό  πωρί. Στην  κορυφή  της  κανάβας  πάνω  από  το  πατητήρι  υπήρχε  μια  ‘’παραθύρα’’ από  όπου  έριχναν  τα  σταφύλια, ενώ ένα  μικρότερο  άνοιγμα , ο  ‘’ανεμολόος’’ εξασφάλιζε  τον  απαραίτητο  αερισμό  την  εποχή  που  πατούσαν  τα  σταφύλια.  Οι  περισσότερες  κανάβες  σώθηκαν  από  τον  σεισμό  του  1956  και  όπως  μας  λέει  με  μια  κάποια  πικρία  ο  Σαντορινιός  φίλος  που  μας  ξεναγεί,  είναι  πολύ  εύκολο  να  τις  επισκεφτεί  κάποιος  αφού  έχουν  γίνει  ρέστοραν  και  ντισκοτέκ.

Παίρνουμε το δρόμο που οδηγεί στα Φηρά γιατί κάποιοι απ’ την παρέα δεν θέλουν να  χάσουν το ηλιοβασίλεμα απ’την καλδέρα που εδώ και χιλιάδες χρόνια είναι το ίδιο υπέροχο  και ωστόσο κάποιους τους συγκινεί σαν να είναι η τελευταία φορά που γίνεται.

Σ’ αυτήν  την  διαδρομή  Κολούμπου – Φηρών  όταν  ο  δρόμος  ανηφορίζει, ψηλά  και  δεξιά  μας  διακρίνονται  τα  ερείπια  του  μεγάλου  υπόσκαφου  νεκροταφείου  των  ελληνιστικών  χρόνων  που  οι   λαξεμένοι  στο  σκούρο  βράχο  τάφοι  χάσκουν  συλημένοι   και  παραμελημένοι,  φιλόξενες  φωλιές  άγριων  κουνελιών , που  οι  ντόπιοι  ονομάζουν  κουνάδια.

Τo  ηλιοβασίλεμα  στη  Σαντορίνη   πάντα  θα  μαγεύει  τους  επισκέπτες  του  και  εμείς   προσπαθούμε  να  φανταστούμε  την  Στρογγύλη   η  Καλλίστη  όπως  λεγόταν  παλιά  η  Σαντορίνη, λόγω  του  στρογγυλού  της  σχήματος  και  της  ομορφιάς  της, πριν  την  καταβύθιση  αλλά  και  την  στιγμή  του  φαινομένου, όταν  αυτά  τα  ογδόντα  τέσσερα  τετραγωνικά  χιλιόμετρα  γης  βούλιαξαν  μέσα  σε  μια  κόλαση  λάβας  στο  βυθό  του  Αιγαίου.

<<<<Προηγούμενη

 

Μύκονος: Μια Κοσμοπολίτικη Όαση

 


 

Σαντορίνη-Θήρα στο Όνειρο

 

Εάν σας άρεσε το αφιέρωμα,  παρακαλώ μοιραστείτε το με φίλους. Η δύναμη του ιστολογίου είναι οι αναγνώστες του…..εσείς.

 

Δεν επιτρέπεται η αντιγραφή και αναδημοσίευση μέρους ή ολόκληρου άρθρου του περιοδικού. Δεν επιτρέπεται και η αναμετάδοση των ηχητικών κειμένων μας σε οποιαδήποτε μορφή και προβολή, δίχως τη γραπτή  αδείας μας.

 

Καλογερικό-τρίτοξο-Βασίλης Λάππας φωτογραφία