ΛΑΜΠΕΙ-Α και στην ομίχλη
ΛΑΜΠΕΙ-Α και στην ομίχλη
Κείμενο: Κώστας Χριστοφιλόπουλος
Φωτογραφία: Βασίλης Λάππας
Γεωτρόπιο τεύχος 316 Σαββάτο 06 Μαϊου 2006
Ταξιδεύουμε μέσα σ ένα καταπράσινο ορεινό τοπίο, στο δρόμο 111, Τρίπολης-Πάτρας και βρισκόμαστε στο σημείο που ενώνονται οι νομοί Ηλείας, Αχαΐας και Αρκαδίας.
Μετά από μια απότομη στροφή, μια από τις αρκετές αυτής της διαδρομής, εμφανίζεται μπροστά μας ξαφνικά, απλωμένη στη βουνοπλαγιά, χτισμένη αμφιθεατρικά, η νύμφη του Ερύμανθου, η Λάμπεια ή Δίβρη.
Το χωριό αποτελείται από επτά ξεχωριστές γειτονιές και τα σπίτια κατεβαίνουν μέχρι την καταπράσινη ρεματιά που συγκεντρώνει τα νερά των πολλών πηγών που αναβλύζουν στις πλαγιές του μυθικού Ολωνού και σχηματίζουν τον Διβριώτικο χείμαρρο ο οποίος εκβάλει στον ποταμό Ερύμανθο ή Ντοάνα.
Ο Παυσανίας αλλά και ο Στράβων αναφέρει πως «Εν Λαμπεία είχε τας πηγάς ο ποταμός Ερύμανθος ην δε το όρος τούτο ιερόν του Πανός και μοίρα του όρους Ερυμάνθου».
Στην περιοχή υπήρχε κατά την αρχαιότητα η αρχαία κώμη Λαμπεία, της οποίας ελάχιστα λείψανα έχουν βρεθεί.
Σήμερα, μια μελαγχολική χειμωνιάτικη μέρα, με την ομίχλη να παίζει με το φως και τα βαριά σύννεφα του Ολωνού να κατρακυλάνε στην πλαγιά και να περνάνε ανάμεσα από τα ερειπωμένα αρχοντικά, δύσκολα μπορούμε να σχηματίσουμε την εικόνα πως αυτή η ερημιά, ήταν κάποτε γεμάτη ζωή.
Κάποιοι ντόπιοι ηλικιωμένοι, αφού μας καλωσόρισαν ζεστά, μας έφεραν ένα λεύκωμα με παλιές φωτογραφίες της παλιάς Δίβρης, όταν το κεφαλοχώρι αυτό, ήταν το σημαντικότερο αστικό κέντρο της περιοχής του Ερυμάνθου. Φωτογραφίες από μια πολύβουη Δίβρη, με πολυάριθμους μαχαλάδες, αστούς, διανοούμενους, νεολαία και εμπόρους.
Τώρα, ανάμεσα στα λίγα σπίτια που κατοικούνται ακόμα, ξεφυτρώνουν οι σκυθρωποί όγκοι των ερειπωμένων σπιτιών, άψυχα κουφάρια θύματα του νόστου και της αστυφιλίας.
Οι έξη κοντινοί στην αγορά συνοικισμοί, Γκρουστάδες, Καρυανάδες, Λαζαράδες, Βασιλαίους, Περδικαράδες και Πέρα Μαχαλάς, καθώς και ο απόμακρος της Αμυγδαλής, έχουν ο κάθε ένας δική του ενορία και δικό του ναό.
Φωτογραφίζοντας τις γειτονιές, χαθήκαμε στα ανηφορικά δρομάκια, τα γραφικά γεφυράκια, τις ρεματιές που χάνονται στη σκιά των δένδρων, εικόνες που συνθέτει το πλέγμα των μονοπατιών που ενώνουν την αγορά με τους συνοικισμούς.
Στο κέντρο της κωμόπολης, κάτω από τον κεντρικό δρόμο, θαυμάζουμε το νεοκλασικό κτίριο του παλιού δημοτικού σχολίου της Δίβρης στο οποίο σήμερα στεγάζεται το πνευματικό κέντρο.
Η Δίβρη, λόγω του ορεινού και δύσβατου εδάφους της, απομονωμένη όπως είναι και οχυρωμένη φυσικά, σύμφωνα με την παράδοση δεν διοικήθηκε από τούρκο Αγά.
Στο καφενείο της αγοράς, οι λιγοστοί θαμώνες μας το τεκμηριώνουν με στίχους δημοτικού τραγουδιού: «Τούρκου ποδάρι δεν την πάτησε και γιαταγάνι τούρκικο δεν έκοψε Διβριώτικο κεφάλι».
Σύμφωνα με μαρτυρίες, καθ’ όλη τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, το χωριό ήταν το φυσικό καταφύγιο των αγωνιστών και διέθεται μπαρουτόμυλους και αναρρωτήριο για τους πληγωμένους.
Η απελευθέρωση της Ελλάδας βρίσκει τη Δίβρη μια αρκετά αναπτυγμένη κωμόπολη.
Δεν είναι τυχαίο γεγονός ασφαλώς, ότι εδώ λειτούργησε ένα από τα πρώτα Ελληνικά Σχολεία, η Ελληνική Σχολή της Δίβρης.
Τα σημερινά σχολεία στεγάζονται στα δύο υπέροχα νεοκλασικά κτίρια, το Αρρένων και το Παρθεναγωγείο, δωρεάς Ανδρέα Συγγρού, τα οποία χτίστηκαν το 1905-1907 και έχουν κριθεί διατηρητέα.
Οι λιθόκτιστες κατοικίες της Λάμπειας, είναι δομημένες από πέτρα πελεκητή. Οι γωνιές, οι παραστάδες των εισόδων και των παραθύρων είναι σκαλισμένες με ξεχωριστή τέχνη και φροντίδα.
Χαρακτηριστικά δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής, εκτός από τα παλιά πέτρινα διώροφα και τριώροφα αρχοντικά του 19ου αιώνα που στέκουν ακόμα όρθια, είναι το βυζαντινό εκκλησάκι της αγίας Τριάδας στις Γκρουστάδες, πολλά καμπαναριά, οι βρύσες του Γαβραβίκου και του Μοριού και οι ακανόνιστα στρωμένες πλακόστρωτες αυλές.
Το Διβριώτικο τοπίο με την άγρια και τραχειά φύση, τις κακοτράχαλες και απόκρημνες βουνοκορφές του Ολωνού, τα έλατα, τα πλατάνια και τους κέδρους, τα πουρνάρια, τα φαράγγια και τους ορμητικούς χειμάρους, είναι ο τόπος που γεννήθηκαν οι αρκαδικοί μύθοι και οι θρύλοι, οι θεοί και οι ημίθεοι.
Εδώ κυνηγούσε η θεά Άρτεμη, με τα τόξα, τα βέλη της και τον κοντό της χιτώνα.
Εδώ έπιασε ο Ηρακλής τον Ερυμάνθειο κάπρο και σ’ αυτόν τον τόπο ο τραγοπόδαρος, ερωτιάρης Πάνας, αγάπησε τις νύμφες Ηχώ, Σύριγγα και έτρεχε στις σπηλιές με τις Ναϊάδες, στα δάση με τις Δρυάδες, στα δέντρα με τις Αμαδρυάδες και στα όρη με τις Ορειάδες.
Στο ρέμα της Δίβρης, το χείμαρο που κατεβαίνει στον Πέρα Μαχαλά, περνάει απ’ τη Λαγκάδα και εκβάλλει στον Ερύμανθο, υπάρχουν υπολείμματα οκτώ νερόμυλων, όπου οι Διβριώτες άλεθαν σιτηρά, μπαρούτι ή ταμπάκο.
Στα προεπαναστατικά χρόνια, αλλά και μετά την απελευθέρωση, στην περιοχή καλλιεργείτο σε μικρές βέβαια ποσότητες, αλλά καλής ποιότητας καπνός, τον οποίο έκοβαν και μετέτρεπαν σε ταμπάκο.
Για να επεξεργαστούν τον καπνό οι καλόγεροι της Κάτω μονής Δίβρης, κατασκεύασαν το μύλο στο ποτάμι, που και σήμερα λέγεται «καλογερικός».
Ο μύλος αυτός δούλευε πότε ως αλευρόμυλος, πότε ως ταμπακόμυλος και αναφέρεται σ’ ένα κατάστιχο καταγραφής των περιουσιακών στοιχείων της μονής το 1830.
Σήμερα στο διβριώτικο ρέμα υπάρχουν σε καλή κατάσταση δύο μύλοι που μας ταξιδεύουν σ’ ένα όχι και τόσο μακρινό παρελθόν, γεμάτο πάντως νοσταλγία για τους παλαιότερους.
Ο ένας μάλιστα μύλος, σύμφωνα με μαρτυρία των κατοίκων, κατάλληλα διασκευασμένος, είχε μετατραπεί από τον ιδιοκτήτη του, σε υδροηλεκτρική γεννήτρια η οποία ηλεκτροδοτούσε τη Δίρβη, από το 1930 έως το τέλος της δεκαετίας του 1950.
Η μονή της Κάτω Δίβρης βρίσκεται στην είσοδο της γραφικής κωμόπολης, δεξιά του κεντρικού δρόμου και κάτω από αυτόν, σε περιοχή με άφθονα και κρυστάλλινα νερά και είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Η μονή χτίστηκε σύμφωνα με την παράδοση, από μοναχούς της Ανω μονής Δίβρης λίγο μετά το 1700.
Η Ανω μονή, σύμφωνα με μια αναφορά, ιδρύθηκε περίπου στα μέσα του 12ου αιώνα.
Είναι χτισμένη βορειοανατολικά πάνω από τη Δίβρη, σε δυσπρόσιτη, ελατοσκέπαστη πλαγιά, στα ριζά της χαράδρας του Αστερίωνα, σε υψόμετρο 1100 μέτρων και είναι αφιερωμένη στη Ζωοδόχο Πηγή.
Το καθολικό της μονής είναι παλαιότατο κτίσμα, ίσως του 15ου αιώνα. Πρόκειται για βασιλική με μια στοά, το εσωτερικό της οποίας είναι καλυμένο με σπάνιες τοιχογραφίες-αγιογραφίες.
Σημαντικό μνημείο της περιοχής της Δίβρης είναι και ο βυζαντινός ναός της Αγίας Τριάδος στους Γκρουστάδες, ο οποίος χρονολογείται στο τέλος του 12ου , αρχές του 13ου αιώνα και διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση.
Ανηφορίζουμε το μονοπάτι, μέσα από τις ρεματιές, προς την αγορά της Λάμπειας ή Δίβρης. Η ομίχλη έχει κατρακυλήσει από τις πλαγιές του Ερυμάνθου και έχει κατακλύσει την κωμόπολη και εμείς παίρνουμε το δρόμο της επιστροφής γεμάτοι σπάνιες εικόνες από το μυθικό τοπίο της ορεινής Πελοποννήσου.
Επισκεφθήκαμε τους Καλαρρύτες, όπου υπάρχει μουσείο Αργυροχρυσοχοΐας, μιας και οι κάτοικοι φημίζονται για την τέχνη τους στην ασημουργία. Αξιόλογο είναι και το καφενείο« Άκανθος» το οποίο είναι 176 ετών, αφού λειτουργεί ανελλιπώς από το έτος 1840. Η ανάβαση μας στο Συρράκο ματαιώθηκε λόγω της καταρρακτώδους βροχής, όμως δώσαμε υπόσχεση για την επίσκεψή του στο άμεσο μέλλον.
Το 
Συγκλονιστική η συνάντηση του ήρωα με την μητέρα του Αντίκλεια για την οποία δεν γνώριζε ότι είχε πεθάνει καθώς και η συνάντηση του με τον Αχιλλέα. Ο τελευταίος, όταν τον αναγνωρίζει, του λέει «…. Γέννημα του Διός, γιέ του Λαέρτη, πολυμήχανε Οδυσσέα, άφοβε, ποιο άλλο έργο φοβερότερο θα βάλει ακόμα ο νους σου; που τόλμησες να κατεβείς στον Άδη, όπου νεκροί μονάχα κατοικούν, δίχως το νου τους πια, είδωλα και σκιές βροτών που έχουν πεθάνει».
