ΗΠΕΙΡΟΣ ΚΙΒΩΤΟΣ ΑΞΙΩΝ
ΗΠΕΙΡΟΣ ΚΙΒΩΤΟΣ ΑΞΙΩΝ
Κείμενα-Επιμέλεια κειμένων
Φωτογραφία-Video-Time lapse Vassilis Lappas (Movies Pixels.com)
ΗΠΕΙΡΟΣ ΚΙΒΩΤΟΣ ΑΞΙΩΝ ο τίτλος αυτού του κειμένου οφείλεται σε μια καινούργια εξόρμηση στην Ήπειρο. Αυτή τη φορά άντλησα δύναμη από την επίσκεψή μου σ’ αυτό το μαγικό τόπο, όπου η Φύση εξακολουθεί να υπηρετεί τα οράματά μας, διώχνει τους καθημερινούς μας φόβους και τις ανασφάλειες μας, ενώ μας ενθαρρύνει να κρατήσουμε μέσα μας κάθε τι το αυθεντικό και να αντισταθούμε στην ευτέλεια και στην μικροπρέπεια. Σημάδια των χαλεπών καιρών…. Σε ένα σκηνικό γραφικότητας και επερχόμενης δήθεν ευμάρειας, η Ελλάδα ζει στη πραγματικότητα τον θανατηφόρο ευνουχισμό των ζωντανών της ικμάδων.
Ξεκινήσαμε από τη Μονή Κηπίνας, η οποία χτίστηκε το 1212 από τον Αρχιεπίσκοπο Γρηγόριο. Δίπλα στο ναό που έχει για στέγη ένα βράχο καθώς και ένα όμορφο ξυλόγλυπτο τέμπλο υπάρχει αρχονταρίκι και κελιά που είναι κυριολεκτικά τρυπωμένα στο βράχο και κρέμονται στο κενό.
Ακολούθησε η επίσκεψη μας στα δίδυμα χωριά Καλαρρύτες- Συρράκο τα οποία μας καθήλωσαν με την επιβλητική τους γαλήνη. Αναρωτιόμουν πως η ανθρώπινη θέληση κατόρθωσε να δαμάσει το τοπίο με αποτέλεσμα τα πανέμορφα πέτρινα χωριά που βλέπαμε μπροστά μας. Οι κάτοικοι πήραν μέρος στην επανάσταση του 1821, με αποτέλεσμα τα δύο χωριά να καταστραφούν τότε ολοσχερώς από τις δυνάμεις του Χουρσίτ Πασά . Το 1854 ξεκίνησε η επανάσταση της Ηπείρου και το 1881 υπογράφηκε η συνθήκη του Βερολίνου και τα δύο χωριά πέρασαν έκτοτε στην κυριαρχία της Ελλάδας.
Επισκεφθήκαμε τους Καλαρρύτες, όπου υπάρχει μουσείο Αργυροχρυσοχοΐας, μιας και οι κάτοικοι φημίζονται για την τέχνη τους στην ασημουργία. Αξιόλογο είναι και το καφενείο« Άκανθος» το οποίο είναι 176 ετών, αφού λειτουργεί ανελλιπώς από το έτος 1840. Η ανάβαση μας στο Συρράκο ματαιώθηκε λόγω της καταρρακτώδους βροχής, όμως δώσαμε υπόσχεση για την επίσκεψή του στο άμεσο μέλλον.
Την επόμενη ημέρα κάναμε μπάνιο στον Αχέροντα. Ήταν μοναδικό. Ένα δέος μας τύλιγε καθώς σκεφτόμασταν ότι η βουτιά μας ήταν σ’ ένα αρχαίο ποτάμι που οδηγούσε στις πύλες του Κάτω Κόσμου. Προσπαθούσαμε να φανταστούμε το ταξίδι των ψυχών που παρέδιδε ο Ερμής στο Χάροντα, για να οδηγηθούν τελικώς στα έγκατα της Γης στον Άδη, όπου βασίλευε ο Πλούτωνας και η Περσεφόνη.
Το ρεύμα του ποταμού σε κάποια σημεία ήταν πολύ δυνατό και μας παρέσερνε, ενώ σε κάποια άλλα σημεία τα νερά ήταν τόσο κρύα που αναρωτιόσουν αν είχες τα πόδια σου ή τα είχες χάσει. Το ξεπέρασα όμως, αφού μου έρχονταν στο μυαλό στίχοι από το ποίημα της Κικής Δημουλά «… Όσο μπόρεσα έφερα αντίσταση σ’ αυτό το ποτάμι , όταν είχε νερό πολύ, να μη με πάρει και όσο ήταν δυνατόν, φαντάστηκα νερό στα ξεροπόταμα και παρασύρθηκα…».
Το Νεκρομαντείο ή το Μαντείο των θεών του Κάτω Κόσμου ήταν μια αποκάλυψη. Η παλαιότερη αναφορά του νεκρομαντείου του Αχέροντα γίνεται από τον Όμηρο στη Οδύσσεια, όταν η Κίρκη συμβουλεύει τον Οδυσσέα να συναντήσει στο Κάτω Κόσμο το τυφλό μάντη Τειρεσία και να πάρει χρησμό για την επιστροφή του στην πατρίδα. Στην ραψωδία Λ, γνωστή ως Νέκυια, ο Όμηρος αφηγείται πως ο Οδυσσέας αφήνεται να τον οδηγήσει ο άνεμος, όπως του είχε υποδείξει η Κίρκη και αφού ακολούθησε με τελετουργική αυστηρότητα τις υποδείξεις της (σπονδές, τάματα και θυσίες), πέρασε το όριο της ζωής και του θανάτου και βρέθηκε στο χώρο των νεκρών.
Συγκλονιστική η συνάντηση του ήρωα με την μητέρα του Αντίκλεια για την οποία δεν γνώριζε ότι είχε πεθάνει καθώς και η συνάντηση του με τον Αχιλλέα. Ο τελευταίος, όταν τον αναγνωρίζει, του λέει «…. Γέννημα του Διός, γιέ του Λαέρτη, πολυμήχανε Οδυσσέα, άφοβε, ποιο άλλο έργο φοβερότερο θα βάλει ακόμα ο νους σου; που τόλμησες να κατεβείς στον Άδη, όπου νεκροί μονάχα κατοικούν, δίχως το νου τους πια, είδωλα και σκιές βροτών που έχουν πεθάνει».
Αλήθεια, όλα του κόσμου τούτου, αλλά και τους νεκρούς μας, τους κουβαλάμε μέσα μας; Χωρίς, όπως λέει ο Ρίτσος, ο χώρος να στενεύει, χωρίς να βαραίνουμε. Απλά συνεχίζουμε τη ζωή τους, απ’ τις βαθιές στοές και τις έρημες ρίζες, τη δική τους ζωή, τη δική μας ακέραια στον ήλιο. Τότε ακριβώς είναι που γίνεται μια μεγάλη ησυχία, μια μεγάλη διαφάνεια διακρίνονται πέρα τα γαλανά νησιά και τα νησίδια που ποτέ ως τότε δε φάνηκαν…
Η βραδιά έκλεισε με μια εξαιρετική παράσταση στο αρχαίο θέατρο της Δωδώνης. Τον Αγαμέμνονα του Αισχύλου. Και το Φεγγάρι από πάνω μας να κρέμεται απειλητικό και κατακόκκινο, μιας και ζούσαμε μια έκλειψη της Σελήνης… Με τον απόηχο των γεγονότων στο Μάτι Αττικής και τους νεκρούς συνεχώς να αυξάνονται.
Ανάμεσα στις πέτρες του αρχαίου Θεάτρου αναρωτήθηκα τι άκαμπτοι και ανάλγητοι που έχουμε γίνει; Τι μας έχει κυριεύσει; Πότε θα περάσει αυτό το τρομερό καλοκαίρι; Να έρθει ο χειμώνας, που είναι η πιο καλή εποχή του χρόνου. Μια γενική συστολή, μια επιστροφή στο κέντρο του εαυτού μας. Συγκέντρωση, πύκνωση και σμίκρυνση…
Επισκεφθήκαμε και την Καστανέα (παλιά Καστάνιανη) ένα από τα πιο ονομαστά Μαστοροχώρια. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο Άγιος Νικόλαος (1926) με το ξυλόγλυπτο τέμπλο του Χαράλαμπου Σκαλιστή, το διώροφο πετρόχτιστο σχολείο (από το 1894), το οποίο έχει να λειτουργήσει εδώ και πενήντα χρόνια, καθώς και τα τέσσερα μονότοξα γεφύρια. Τα καλντερίμια μοναδικά καθώς και η τοιχοποιία του δείχνουν ότι πρόκειται για οικισμό μοναδικής αρχιτεκτονικής ομορφιάς.
Το ίδιο βράδυ, στην πλατεία, μπροστά από τον Άγιο Νικόλαο παρακολουθήσαμε πανηγύρι με λαϊκά παραδοσιακά όργανα. Τα ηπειρώτικα πανηγύρια το καλοκαίρι αποτελούν αφορμή για αντάμωμα όλων των απανταχού Ηπειρωτών. Υπάρχει τόση ζωντάνια και τόσο κέφι. Όλοι συμμετέχουν, ενώ μπροστάρηδες στους χορούς μπαίνουν οι μεγαλύτεροι. Οι κύκλοι των ανδρών και των γυναικών είναι πολύ όμορφοι. Μου θυμίζουν τους κύκλους της ζωής, έτσι όπως ανοίγουν και κλείνουν με το ρυθμό. Αυτό το πολύχρωμο, θορυβώδες αντάμωμα υπό τους ήχους του κλαρίνου που παραπέμπει στην παράδοση και στις συνήθειες των προγόνων τους, είναι μοναδικό.
Κάτι ανάλογο βιώσαμε και στο Δελβινάκι Ιωαννίνων. Εκεί γιόρταζαν την Αγία Παρασκευή. Τα παιδιά, σε υποδειγματική σειρά, μοίραζαν το φαγητό (γίδα βραστή με ρύζι),ενώ η λαχειοφόρος αγορά αφορούσε δύο αρνάκια, τα οποία κληρώθηκαν σε όσους συμμετείχαν.
Η Ήπειρος είναι πράγματι μια Κιβωτός αξιών αλλά κυρίως της παράδοσης μας που αποτελεί τον συνδετικό μας κρίκο με τους προγόνους μας, τους οποίους τους έχουμε ήδη μέσα μας τοποθετημένους ανεξίτηλα. Η σχέση δε με την παράδοση αυτή πρέπει να είναι ξεκάθαρη και άκρως απαραίτητη για να μην χάσουμε την Εθνική μας Ταυτότητα.
Όσο για την Ηπειρώτικη Μουσική, αυτή παντρεύεται απόλυτα με τα οράματα των απανταχού Ηπειρωτών και τις μαγικές εικόνες της Ηπειρώτικης Φύσης.
Βασίλης Λάππας 2017 (classic63.com)
ΗΠΕΙΡΟΣ ΚΙΒΩΤΟΣ ΑΞΙΩΝ
Εάν σας άρεσε το αφιέρωμα, παρακαλώ μοιραστείτε το με φίλους σας. Η δύναμη του ιστολογίου είναι οι αναγνώστες του…..εσείς.
Δεν επιτρέπεται η αντιγραφή και αναδημοσίευση μέρους ή ολόκληρου άρθρου του περιοδικού. Δεν επιτρέπεται και η αναμετάδοση των ηχητικών κειμένων μας σε οποιαδήποτε μορφή και προβολή, δίχως τη γραπτή αδείας μας.
Για άμεση επικοινωνία | ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Το νερό, πηγή και σύμβολο ζωής, έγινε από τα πανάρχαια χρόνια αντικείμενο λατρείας και ένα από τα βασικότερα στοιχεία των κοσμολογικών αντιλήψεων όλων των λαών. Στην αρχαία Ελλάδα, για παράδειγμα, είναι γνωστοί οι μύθοι για τα “όρκια” και τα “Στύγια” ύδατα, για δαίμονες και νύμφες των νερών, για προσωποποιήσεις λιμνών και ποταμών και γενικά οι πληροφορίες των κειμένων για μια υδατολατρεία, που βιώνεται και στις ιουδαϊκές παραδόσεις και καθαγιάζεται από τον χριστιανισμό.
Και το νερό που πέφτει από το βράχο είναι για τιμωρία των θεών. Αν ένας από τους αθάνατους, που κατοικούν στη χιονισμένη κορυφή του Ολύμπου, επίορκος φανεί κάνοντας σπονδές με το νερό της Στύγας, χάνει για ένα χρόνο της ζωής του την πνοή, μήτε το νέκταρ μήτε την αμβροσία πια γεύεται και μένει ξαπλωμένος στο κρεβάτι, δίχως ν’ αναπνέει, δίχως να μιλεί, σε νάρκη βυθισμένος. Κι όταν έπειτα από μια ολόκληρη χρονιά τελειώσει της “αρρώστιας” του η περίοδος, σε βάσανα καινούργια είναι καταδικασμένος, χρόνια ολόκληρα εννιά ζει από τους αθανάτους χώρια, μακριά, χωρίς να παίρνει στα συμβούλια και τα συμπόσια μέρος και ξαναμπαίνει στην παρέα των θεών που κατοικούν στον Όλυμπο, το δέκατο χρόνο μοναχά. Έτσι αφιέρωσαν στον όρκο οι θεοί το αθάνατο νερό της Στύγας, τούτο το πανάρχαιο νερό, που διασχίζει και περνά κακοτράχαλα και βραχιασμένα μέρη».
Το θεογέφυρο
Λέει λοιπόν μια παράδοση , πως μια γυναίκα λεχώνα από το Λίθινο πήγε στο μοναστήρι απέναντι, για ν’ ανάψει τα καντήλια του, αφήνοντας πίσω το παιδί της να κοιμάται. Το πέρασμα του ποταμού γινόταν με μια πρόχειρη ξύλινη γέφυρα. Καθώς έφθασε στο μοναστήρι άρχισε να πέφτει δυνατή βροχή.
ΛΑΔΩΝΑΣ
Εδώ επίσης λουζόταν η θεά Δήμητρα και εδώ κυνηγούσε η θεά του κυνηγίου Άρτεμις. Στο μέρος αυτό διαδραματίστηκε ο μύθος του Λεύκιππου που ντύθηκε γυναίκα, για να βρίσκεται κοντά στη αγαπημένη του νύμφη Δάφνη, πράξη που πλήρωσε με την ζωή του, όταν αποκαλύφτηκε. Κοντά στην κοίτη του, στα όμορφα δάση του Σόρωνα -που πιο πάνω ονομάζονται και Αφροδίσια όρη – η Αφροδίτη συναντιόταν με τον παράνομο εραστή της θεό Άρη
Τέλος στον 
Η θάλασσα
Το νερό το συναντάμε επίσης και στη γλώσσα , όπου οι πάμπολλες ετυμολογικές αναλύσεις του μας οδηγούν σε ποικίλα μονοπάτια σκέψης, το συναντάμε όμως και στη λαογραφία. Όλοι γνωρίζουμε τις δοξασίες για το «αμίλητο νερό», το «νερό που κοιμάται», τους δράκους που φυλάνε τις βρύσες ή τους αγίους που αναλαμβάνουν τον ρόλο τιμωρού, μας το δείχνει άλλωστε και ο διάκοσμός τους. Τα έθιμα για το τάισμα της βρύσης την Πρωτοχρονιά ζουν ακόμη σε πολλά μέρη της Ελλάδας, όπως επιβιώνουν και τα δημοτικά τραγούδια που υμνούν το νερό και που στις παραδοσιακές τελετουργίες του γάμου αποκτούσαν εντονότερο συμβολισμό.
Με ένα ξεχωριστό καλλιτεχνικό γεγονός, την προβολή του Ηχοράματος «Βίκος-Θύαμις: Χρονικό στις Εποχές Μια ωδή στην ηπειρωτική ύπαιθρο και το περιβάλλον, μέσα από ένα ταξίδι εικόνας και ήχου στις 4εποχές, του Βασίλη Λάππα, Φωτογράφου, Σκηνοθέτη και Παραγωγού Οπτικοακουστικών Πολυθεαμάτων, συνεχίζονται οι βραδιές αφιέρωμα στα Χρώματα και τα Σχήματα τα Ελληνικά στο Match Point στα πλαίσια της Έκθεσης Διαδρομές ΑΚΡΟ-Θαλάσσιες που συνδιοργάνωσαν η KL Gallery Vassilis Lappas και η ΕΦΕ (Ελληνικη Φωτογραφική Εταιρεία) από 20 έως και 30 Σεπτεμβρίου 2017.
Το καλλιτεχνικό εγχείρημα του Βασίλη Λάππα, θα πλαισιωθεί με εισηγήσεις, για την αντιμετώπιση της ρύπανσης του ποταμού Καλαμά, γνωστού από την αρχαιότητα ως Θύαμη, για το φυσικό περιβάλλον της Ηπείρου από εκπροσώπους της Ομοσπονδίας Καθαρός Καλαμάς και από τον πρόεδρο της Ομοσπονδίας Αδελφοτήτων Καλαμά κ. Κωνσταντίνο Στεργίου.
Η εκδήλωση συμπεριλαμβάνεται στις δράσεις ανάδειξης ενός χρόνιου περιβαλλοντικού προβλήματος, εδώ και 40 χρόνια, που συνεχίζεται εξ αιτίας της αδιαφορίας και της αναποτελεσματικότητας των αρμόδιων φορέων, και κυρίως των αιρετών της τοπικής αυτοδιοίκησης, να ανακόψουν τη ρύπανση του ποταμού Καλαμά. Η Ομοσπονδία Αδελφοτήτων Καλαμά ξεκινά ανάλογες δράσεις προκειμένου να επαναφέρει το θέμα και να ευαισθητοποιήσει ευρύτερα τους πολίτες.
Ο Βασίλης Λάππας γεννήθηκε το 1963 στο χωριό