Φωτογραφία Ημέρας 04 Δεκέμβριος 2019-Βασσίλης Λάππας


Η Βήσσανη της Κοντούλας Λεμονιάς

Βήσσανη Πωγωνίου - Βασίλης Λάππας

Η Βήσσανη της Κοντούλας Λεμονιάς

Κείμενα Φωτογραφία Video Art Βασίλης Λάππας (Movies-Pixels)

Η Βήσσανη της Κοντούλας ΛεμονιάςΑπό τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου πάντα με μία φωτογραφική μηχανή στα χέρια, από τις πρώτες πρωινές ώρες να σεργιανώ μέσα στα μονοπάτια της  φύσης και στα στενά καλντερίμια των χωριών της Ηπείρου, εκεί  όπου ο ήχος της ιστορίας πάλλεται  και αγγίζει τις καρδιές μας, εκεί όπου η ζωή δεν σταματά, εκεί που η ζωή βρίσκει το δρόμο της μέσα από τα χαλάσματα. Μέσα σε αυτά τα μονοπάτια της φύσης και της ζωής  έψαχνα την στιγμή που θα μου δώσει αυτό το κάτι, αυτό το κάτι, όπου πίστευα είναι κριμένη η Ήπειρος.

Η Βήσσανη της Κοντούλας Λεμονιάς-00Πέρασαν πολλά χρόνια, εκατοντάδες χιλιόμετρα πεζοπορίας, και χιλιάδες φιλμς για να μπορέσω να αποθανατίσω αυτές, τις μοναδικές στιγμές και να μπορέσω καταλάβω τελικά πως η Ήπειρος είναι η καρδιά μας με τα χιλιοχρωματισμένα συναισθήματα και αισθήματα, αυτό βέβαια είναι ένα άλλο κεφάλαιο και θα το αναλύσουμε κάποια άλλη στιγμή γιατί τα λόγια είναι λίγα και μικρά για να περιγράψουν αυτά τα αισθήματα και συναισθήματα.

Κεντρική Πλατεία στην Βήσσανη Πωγωνίου
Κεντρική Πλατεία Βήσσανης

Πάντα πίστευα και έλεγα ότι ίσως και να είμαι ο μοναδικός που γνωρίζω την κάθε πέτρα στην Ήπειρο, το κάθε δένδρο, το κάθε καλντερίμι, η κάθε στιγμή όμως και το κάθε μου βήμα συνεχίζουν ακόμη και σήμερα να με διαψεύδουν και κάποια νέα στιγμή να ξεπροβάλει μπροστά στα έκπληκτα μάτια μου και να κάνει την καρδιά να πάλλεται σαν μωρό παιδί που του χαρίζουν το δώρο που δεν το περίμενε και η φωτογραφικές μηχανές να παίρνουν φωτιά και να χάνομαι για ώρες μέσα σε αυτή τη κάθε νέα στιγμή που και αυτή σε λίγο πάλι νέα στιγμή θα είναι, γιατί ποτέ δεν θα είναι ίδια η στιγμή στην Ήπειρο.

Έτσι λοιπόν μια μέρα αναζητώντας αυτή τη στιγμή τα φωτογραφικά μου βήματα και ανησυχίες έφτασαν στο χωριό Δελβινάκι, όπου μετά από πολλές ώρες μέσα στο χωρίο φωτογραφίζοντας αποφάσισα να πάρω το δρόμο της επιστροφής για το δικό μου χωριό  Κουκλιοί Πωγωνίου, ξεκούραση και φυσικά  για να απολαύσω την νόστιμη πίτα της μητέρας μου που ετοίμασε στην γάστρα, την πλατσόπιτα όπως την λέμε στο χωριό μου, ζυμάρι, διάφορα χόρτα από τον κήπο και φυσικά ντόπια φέτα,  όπου δεν σταματά να με παίρνει τηλ και να μου υπενθυμίζει ότι και πάλι έχω αργήσει και φυσικά να ετοιμαστώ γιατί αύριο πρωί πρωί θα επιστρέψω να συνεχίσω την αναζήτηση νέων στιγμών. Παίρνοντας λοιπόν τον δρόμο της επιστροφής λίγο έξω από το Δελβινάκι βλέπω μια ταμπέλα προς Βήσσανη αριστερά 9 Χλμ. Και δεν πάω λέω έτσι κι αλλιώς το έχω ακουστά μέσα από τις έρευνες που κάνω σε καθημερινή βάση για την καθημερινή ενημέρωση Σαν σήμερα.

Γιώργος Πανταζίδης-001

Η Βήσσανη είναι το χωριό της Σαπφώς Νοταρά, η ηθοποιός που όλοι την γνωρίζουμε και την έχουμε αγαπήσει από την παρουσία της στην μεγάλη Οθόνη όπου με το  πηγαίο της ταλέντο μας έχει χαρίσει ατέλειωτες ώρες γέλιου, σαν φωτογράφος αλλά και σαν γνήσιος Ηπειρώτης, δεν θα μπορούσα να μην γνωρίζω μέσα από την Ιστορία του τόπου μου, τον πρωτοπόρο φωτογράφο του Πωγωνίου Γιώργο Πανταζίδη (Βήσσανη Πωγωνίου 1863 Ιωάννινα 1941), την Βήσσανη όμως την έχω ακουστά από ένα πολύ γνωστό Ηπειρώτικο τραγούδι το κοντούλα λεμονιά

Μωρή κοντούλα λεμονιά με τα πολλά λεμόνια
Πότε μικρή μεγάλωσες και πέταξες βλαστάρια!
(κλωνάρια)
Χαμήλωσε τους κλώνους σου να κόψω ένα λεμόνι
Για να το ζίψω να το πιω να μου διαβούν οι πόνοι.
Η επωδός μετά από κάθε στίχο είναι:
Βησσανιώτισσα σε φίλησα κι αρρώστησα
και το γιατρό –ν- εφώναξα
(δε φώναξα).

Άννη Ονουφρίου: Διδάκτωρ Βιολογίας με παράλληλη πορεία στην μουσική και στο τραγούδι 

Πραγματολογικά: Η προσφώνηση μωρή ή μωρέ ή μωρ’ -και ωρή ή ωρέ- είναι χωρίς υποτιμητική σημασία. Παρέμεινε ως προσφώνηση, διότι στα χωριά, έπρεπε, για να ακουστεί το όνομα του καλουμένου που ευρίσκονταν σε απόσταση να προηγηθούν αυτοί οι φθόγγοι που έδιναν ισχυρό τόνο στην εκφώνηση του ονόματος. Η συνήθεια κατόπιν επικράτησε και σε άλλες περιπτώσεις, που δε χρειαζόταν υψωμένη φωνή.

ΚΩΣΤΑΣ Γ.ΤΣΙΛΙΜΑΝΤΟΣ

Συλλογή Φωτογραφίας Βήσσανη Πωγωνίου

Συλλογή Φωτογραφίας Βήσσανη Πωγωνίου


Μπαίνοντας στο χωριό εικόνες απείρου κάλους ξεδιπλώνουν μπροστά στα έκπληκτα μάτια μας για όλους εμάς, τους εραστές της φωτογραφίας, της τέχνης αλλά και όλους  τους φυσιολάτρες. Η Βήσσανη είναι ένας τόπος Μαγικός, Πολύχρωμος, είναι ένας τόπος όπου δημιουργεί εικόνες, σε κάθε βήμα μας είναι και μια νέα εικόνα, μια ζωγραφιά. Ομορφιά παντού σε κάθε γωνιά. Η Βήσσανη κρατάει ακόμη την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της από τον 14 αιώνα και όπως αναφέρουν τα διάφορα έντυπα ήταν τότε όπου δημιουργήθηκε το χωρίο και με την μεγάλη του ανάπτυξη να χρονολογείται την περίοδο της Τουρκοκρατίας.

Κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας η Βήσσανη αποτελούσε πολιτιστική πρωτεύουσα της περιοχής του Πωγωνίου, με αξιόλογα δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής να διασώζονται ακόμη και σήμερα στον οικισμό όπως, το Παρθεναγωγείο που κτίστηκε το 1873, το Αρρεναγωγείο, έργο του αρχιτέκτονα Καζαμία (1890), η βιβλιοθήκη που ιδρύθηκε το 1899, τα δέκα πέτρινα πηγάδια ο Άγιος Νικόλαος (1791), η μονή Αβέλ, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου (1770).


Βήσσανη της Κοντούλας Λεμονιάς-019

«Δεν πρέπει να είναι χωριό χωρίς σχολειό. “Αν δεν μπορείτε να βάλετε δάσκαλο ιδιαίτερο στο χωριό, ας διδάσκει τα παιδιά σας ο παπάς του χωριού. Τα γράμματα είναι το στολίδι του ανθρώπου. Με τη βοήθεια των γραμμάτων θα καλυτερέψει την τύχη σας». Διδαχή του Αγ. Κοσμά.

ΑΓ. ΚΟΣΜΑΣ- ΚΕΡΙΝΑ ΟΜΟΙΟΜΑΤΑ ΘΕΡΜΟ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ

“Αν μπορούσαμε έστω και για λίγο να συλλάβουμε με τη φαντασία μας, την αθλιότητα που επικρατούσε στα χωριά της περιοχής την εποχή που πέρασε ο “Αγ. Κοσμάς (1771), θα ομολογούσαμε αδίστακτα, πώς το πέρασμα εκείνο ήταν δώρο και ευλογία Θεού. “Αν υπάρχει κάποια Αγιότης, μέσα σ’ άλλες, που στο όνομά της πρέπει να αποκαλύπτεται πάντοτε κάθε ‘Ηπειρώτης και μάλιστα  Πωγωνήσιος, με σεβασμό και ευγνωμοσύνη, η αγιότης αυτή είναι του Κοσμά.

Για τον εκπολιτισμό, τη διατήρηση της θρησκείας και του εθνικισμού μας, οφείλομε τόσα πολλά στον άγιο αυτόν, όσα ίσως σε κανέναν άλλον. Δίκαια λοιπόν, πρέπει να κατέχει μια ξεχωριστά ευγνώμονα θέσει στη μνήμη μας ο άνθρωπος αυτός, που σε σύγχρονη σχεδόν εποχή, θυσίασε και τη ζωή του στις προσπάθειες και τους αγώνες του να μας βγάλει από τη βαρβαρότητα, να διατηρήσουμε τη θρησκεία των πατέρων μας και την εθνική μας συνείδηση, χωρίς τα οποία προριζόμεθα να χαθούμε μέσα στην πλημμύρα του μωαμεθανισμού.

Γιώργος Πανταζίδης-005
Βησσανιώτισσες 1930 Φωτογραφία Γιώργος Πανταζίδης

Από γραπτά στοιχεία που υπάρχουν προκύπτει, πώς το πρώτο σχολείο που λειτούργησε στη Βήσσανη, οφείλεται στον Άγιο Κοσμά και άρχισε το 1775. Η χρονολογία αυτή όμως ανατρέπεται από την παράδοση που λέγει, πώς ο ‘Αλή πασάς τα λίγα γράμματα που ήξερε τα έμαθε μικρό παιδί στο Βησσανιώτικο σχολείο ως τρόφιμος της αρχοντικής οικογενείας Τζοβάρα. Δεδομένου δε ότι ο Αλής γεννήθηκε περί το 1743, πρέπει να συμπεράνουμε, πώς λειτουργούσε σχολείο από το 1750, όταν ο Αλής ήταν περίπου 7 ετών. Προφανώς όμως δεν θα πρόκειται περί συστηματικού σχολείου, αλλά σύμφωνα με τις συνθήκες της εποχής και τις αντιλήψεις, παπάς θα ήταν ο δάσκαλος και σχολείο ο νάρθηκας της εκκλησίας. Βιβλία δε χρησιμοποιούσαν τα λεγόμενα πινακίδια που ήταν γραμμένο το αλφάβητο, και τα πρώτα μαθήματα να διαβάζουν από το Ψαλτήρι, το Ρωλόγι, το Φταήχι (Οκτάηχο), τους Ψαλμούς του Δαυίδ κ. ά.

Γιώργος Πανταζίδης-006
1896 παιδιά στο Παρθεναγωγείο

Συστηματικό σχολείο άρχισε να λειτουργεί στη Βήσσανη  το 1825. Από του 1860 δε όλα τα χωριά της περιοχής εφιλοτιμούντο ν’ αποκτήσουν δικό τους ελληνικό σχολείο, ώστε κατά την απελευθέρωση δεν υπήρχε χωριό που να μην το έχει.  Ειδικότερα, Βήσσανη και Δελβινάκι συναγωνίζονται στην εκπαίδευση και τα σχολεία τους είχαν φθάσει σ’ ένα τέτοιο βαθμό αποδόσεως, που ξεπερνούσαν τα σημερινά κλασσικά γυμνάσια. “Εξατάξιες αστικές σχολές καλούμενες, ήσαν πλαισιωμένες με 5-6 δασκάλους και εφοδιασμένες με όλα τα τότε εν χρήσει εποπτικά μέσα διδασκαλίας. Εδίδασκαν δε όλα τα παραδιδόμενα σήμερα στα γυμνάσια μαθήματα, και ξένες γλώσσες Γαλλικά και Τουρκικά, με επιμονή αξιέπαινη. Κάθε έπαινος ανήκει στους δασκάλους της εποχής εκείνης, γιατί σ’ αυτούς προ παντός οφείλεται η ανωτερότης και το ύψος εις το οποίο ίσταντο τα σχολεία εκείνα, παρά τα αντιπαιδαγωγικά και αψυχολόγητα συστήματά τους.

Παράλληλα στη Βήσσανη, λειτουργούσε και τετρατάξιο Παρθεναγωγείο πλαισιωμένο με 3-4 δασκάλες και ξεχωριστές σχολές Υφαντουργικής και Ραπτικής όπου φοιτούσαν κορίτσια που είχαν αποφοιτήσει από το γραμματικό σχολείο.

Γιώργος Πανταζίδης-009Το Παρθεναγωγείο, διώροφο όπως σώζεται και σήμερα και χρησιμεύει ως αίθουσα συνεδριάσεων δικαστηρίου, ιδρύθηκε μεταξύ 1873-1874 υπό της εν Κωνσταντινούπολη Αδελφότητος Βησσανιωτών «Η Αρετή», με γενναία δωρεά του Χρηστάκη Ζωγράφου ο οποίος ανταποκρίθηκε άμεσα στην παράκληση της φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητας Βησσανιωτών της Κωνσταντινούπολις. ‘Εδαπανήθησαν δε χίλιες χρυσές λίρες Οθωμανικές για την κατασκευή ο οποίος είναι με λιθοδομή και λαξευτή πέτρα και εντυπωσιακή αρχιτεκτονική στους εσωτερικούς του χώρους, καθώς και τον εξοπλισμό του γενικά, με φερόμενο τον τίτλο της ιδρύτριας ‘Αδελφότητος «Η ‘Αρετή» όπως έλεγε και μια επιγραφή μέσα σε καλλιτεχνικό πλαίσιο στο υπέρθυρο της κεντρικής εισόδου του Σχολείου. Προς εξασφάλιση δε και διατήρηση του η ‘Αδελφότης είχε κατατεθειμένες στην Εθνική Τράπεζα Ελλάδος πεντακόσιες λίρες Οθωμανικές και οι αρτοποιοί Βησσανιώτες της Κων)λεως έδιναν μια λίρα το έτος.

Στον πρώτο όροφο του Παρθεναγωγείου λειτουργούσαν οι Σχολές Υφαντουργική και Ραπτική και στο επάνω ευρίσκοντο οι αίθουσες διδασκαλίας και τα διαμερίσματα διαμονής του διδακτικού προσωπικού. Περιεβάλλετο δε προς το μέρος από το Χοροστάσι με ψηλό πέτρινο τοίχο, ώστε οι μαθήτριες που έπαιζαν στον περίβολο να μη φαίνονται απ’ έξω, ενώ οι θύρες διετηρούντο κλειστές, συνήθως, κατά τις ώρες της λειτουργίας του..

Γιώργος Πανταζίδης-008Τα είδη που κατεσκευάζοντο στις τεχνικές σχολές από τις μαθήτριες, όπως άλατζάδες, ποδιές, υποκάμισα κ. ά., εκποιούντο στο τέλος του σχολικού έτους με λαχνό προς ενίσχυση των Σχολών. Για τη λειτουργία του λαχείου αυτού υπεβλήθη υπό της Κοινότητος αίτηση μέσω της Μητροπόλεως την 31 – 5 – 1893 στις Τουρκικές αρχές και εδόθη άδεια υπό τον όρον όπως οι λαχνοί μή υπερβαίνουν τους 400 και το αντίτιμο 10 γρόσια κατά λαχνό. Οι λαχνοί διετίθεντο μεταξύ των κατοίκων και των ξενητεμένων καθώς και άλλων φιλοπάτριδων. Χαρακτηριστικό όμως είναι ότι λαχνούς αγόραζαν και Τούρκοι υπάλληλοι ενισχύοντες έτσι τη λειτουργία των σχολείων μας. Π. χ. στον κατάλογο διαθέσεως λαχνών κατά τα έτη 1896-1899, διαβάζουμε: «Γκαλήπ μπέης, καϊμακάμης Βοστίνης 5 λαχεία επλήρωσε γρόσια εκατό. Μπεκήρ εφέντης λαχεία 2 γρόσια 20, Νεμπή εφέντης 2, Αμπντουλά εφέντης 4, Γιούζμπασης 4 λαχεία κλπ.».

Βήσσανη της Κοντούλας Λεμονιάς-017Τα κορίτσια όσο ήσαν μαθήτριες εδιάβαζαν τα σχολικά τους βιβλία. “Έξω όμως από το σχολείο, γενικά το θήλυ δεν διάβαζε τίποτε άλλο εκτός από κάποιο θρησκευτικό βιβλίο. “Άλλωστε και αν ήθελε να διαβάσει, δεν εύρισκε κανενός είδους βιβλία, εφημερίδες ή περιοδικά. Εκτός αυτού το πνεύμα της εποχής δεν ανέχονταν τη γυναίκα να αναζητάει και να διαβάζει βιβλία. Την ήθελε τίμια, σοβαρή και δουλεύτρα, αυτά ήσαν τα κυριότερα σημάδια για την καλή της φήμη, τα δε βιβλία ούτε την τιμούσαν ούτε την κολάκευαν. Γι’ αυτό οι γυναίκες που διάβαζαν αποτελούσαν εξαιρέσεις δακτυλοδεικτούμενες. Διαφορετικές όμως αντιλήψεις επικρατούσαν για τους άρρενας. Γι’ αυτούς αντίθετα, το διάβασμα επεβάλλετο και κάθε ένας που σχολείτο μ’ αυτό, απελάμβανε ιδιαιτέρου σεβασμού και εκτιμήσεως. Περίεργο δε φαινόμενο αποτελούσε το διάβασμα εφημερίδος από κάποιον. Οι έφημερίδες εξ άλλου, σπάνιες και λιγοστές, προήρχοντο μόνον από την Κωνσταντινούπολι με βραδύτητα 10–15 ημερών.

Τόσο το Παρθεναγωγείο όσο και το ‘Αρρεναγωγείο, ήσαν έφωδιασμένα με στέρνες, επαρκείς βοηθητικούς χώρους, σχολικούς κήπους και γενικά ότι εχρειάζετο για την άνετη και κανονική λειτουργία τους σύμφωνα με τις τότε αντιλήψεις. Καθαρίστριαι δε κανονικαι με μηνιαίο μισθό επεμελούντο την καθαριότητα των σχολικών χώρων.

Βήσσανη της Κοντούλας Λεμονιάς-015Πριν οικοδομηθεί το και σήμερα σωζόμενο τριώροφο κτίριο του ‘Αρρεναγωγείου, εχρησιμοποιείτο ως σχολείο οίκημα που ευρίσκετο κοντά στην οικία Σουλιώτη στο Χοροστάσι. Το σημερινό, χτίστηκε μεταξύ 1890-1891 κατόπιν αδείας του Αλή Ιωαννίνων ‘Αχμέτ Χιφζή πασά, επίσης με δωρεά του Χρηστάκη Ζωγράφου ο οποίος την εποχή εκείνη ζούσε στο Παρίσι, σε σχέδια του Βησσανιώτη αρχιτέκτονα Καζαμία, απόγονοι του οποίου σώζονται στα Γιάννινα. Στον τελευταίο όροφο του ‘Αρρεναγωγείου εκτός των διαμερισμάτων της διδασκαλίας και βιβλιοθήκης υπήρχε και η αίθουσα τελετών και εξετάσεων που τότε εγίνοντο επισήμως και προφορικώς, εκτός των τριμηνιαίων διαγωνισμών. ‘Εχωρίζετο δε με κινητό διαχώρισμα ξύλινο κατά το ήμισυ κάτω μέρος και γυάλινο το επάνω, σε δύο αίθουσες, που τις μέρες των εξετάσεων μετετρέπετο σε μια ευρύχωρη. Στη δυτική πλευρά δε της αίθουσας αυτής ήταν ανηρτημένος στο τοίχο μέσα σε καλλιτεχνικό πλαίσιο και τουρκικός ντουράς. 

Βήσσανη της Κοντούλας Λεμονιάς-020Χαρακτηριστικό δείγμα της ακμής των γραμμάτων αποτελεί η λειτουργία Κοινοτικής Βιβλιοθήκης από το 1899 με σημαντικό αριθμό αξιόλογων βιβλίων και εφημερίδων της Κωνσταντινουπόλεως, και κανονικό αναγνωστήριο στο υπέρθυρο του οποίου με μεγάλα χρυσά γράμματα διάβαζε κανείς «Θαρσείν χρή…». ‘ ‘Ακόμα και θεατρικές παραστάσεις εδίδοντο στις αίθουσες του Παρθεναγωγείου κατά τις διακοπές των Χριστουγέννων και του θέρους από ερασιτέχνες Βησσανιώτες με έργα της εποχής, όπως η Γκόλφω του Περεσιάδου, Χάϊδω, Βοσκοπούλα κ. ά.

Μεταξύ αυτών θα πρέπει να σημειωθεί στο σημείο αυτό όλως ιδιαιτέρως, ή από το 1932 και εντεύθεν μέχρι σήμερα έκδοσης στη Βήσσανη εβδομαδιαίας εφημερίδος «Φωνή του Πωγωνίου» με ιδρυτή και διευθυντή τον απόφοιτο των σχολών εκείνων Χριστ. Σακελλάριον. «Η Βησ. γράφει και Ταχυδρόμος των Αθηνών (φυλ. 59), είχε ιδιαίτερη θέσι στην πνευματική ζωή επί Τουρκοκρατίας.

ΠΩΓΩΝΗΣΙΑΚΑ ΚΑΙ ΒΗΣΣΑΝΙΩΤΙΚΑΠόροι τέλος για τη συντήρηση των σχολείων αυτών ήταν οι συνεισφορές των ξενητεμένων, τα διάφορα κληροδοτήματα, ενισχύσεις των εκκλησιών, του μοναστηριού και η Φιλιά. 2 Είναι δε γεγονός ότι, αν οι φιλοπάτριδες Βησσανιώτες που ζούσαν αφανείς ως επί το πλείστον στα ξένα, τρώγοντας το ξερό ψωμί της ξενητειάς, και πίνοντας το πικρό της ποτήρι, συνήθως απεριποίητοι για να θησαυρίσουν και τα αφιερώσουν στο χωριό τους, αν δεν εξασφάλιζαν τα σχολεία και δεν εφρόντιζαν γι’ αυτά, διαφορετική θα ήταν η κατάστασις…

Απόσπασμα από το Βιβλίο Πωγωνησιακά και Βησσανιώτικα του Σπύρου Στούπη

Αντλώντας πληροφορίες μέσα από το βιβλίο του Σπύρου Στούπη Πωγωνησιακά και Βησσανιώτικα διάβασα σχετικά με το όνομα του χωριού ότι, “μερικοί πιστεύουν πως είναι Σλάβικο και σημαίνει ψηλό λοφώδη τόπο και άλλοι, ότι είναι Ελληνικό που παράγεται από το βήσσα=δρυμώδης τόπος, μια λέξη πανάρχαιη που την αναφέρει εκτός από τον “Ομηρο και ο Ησίοδος. Για πρώτη φορά σε γραπτά κείμενα το όνομα «Βίσανι» παρουσιάζεται γύρω στα 1300 μ. Χ. “Αν δε λάβουμε ως βάση τη χρονολογία αυτή, ότι τότε πρωτοσυστήθηκε, πιστεύω πως δεν είναι σοβαρό να γίνεται λόγος περί αρχαιοελληνικής βήσας.

Στα σχόλια των ομηρικών επών αναφέρεται ότι το τοπωνύμιο Βήσσα άλλοτε γράφεται με ένα και άλλοτε με δυο σίγμα, προερχόμενο από τη νωπή φύση του εδάφους.)

Καθώς κατηφορίζω το δρόμο για την κεντρική πλατεία του χωριού νιώθω τον παλμό μιας άλλης εποχής να με αγγίζει, μια νοσταλγία για μια αναζήτηση εικόνων για το πως ήταν η ζωή τότε στα δύσκολα χρόνια, στα πέτρινα χρόνια της Ηπείρου.

Η κοπέλα της φωτογραφίας, λέγεται Αναστασία Μέντζου, μετέπειτα Ονουφρίου και είναι Βησσανιώτισσα.  Η φωτογραφία τραβήχτηκε στο Καλλιμάρμαρο 4 Αυγούστου 1937 , στις γιορτές του Μεταξά. Έφεραν από όλη την Ελλάδα νέους και νέες με τοπικές φορεσιές στην Αθήνα για να μετέχουν στον εορτασμό αυτό. Η Nelly την ξεχώρισε ανάμεσα σε εκατοντάδες κοπέλες και την έβαλε να ποζάρει. Ήταν 15 χρονών .

Αναστασία Μέντζου Αφίσα ΕΟΤ 1939Υπάρχει και άλλη μία που κρατάει ένα καλάθι σταφύλια. Αυτή χρησιμοποιήθηκε από τον Ε.Ο.Τ. (Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού) της εποχής σαν την πρώτη του αφίσα ! Κάποιος εντόπισε την φωτογραφία πριν χρόνια σε παλιατζίδικο στο Παρίσι.

Βήσσανη της Κοντούλας Λεμονιάς-06

Βήσσανη της Κοντούλας Λεμονιάς-04Συνεχίζοντας την βόλτα στους γύρω δρόμους βλέπουμε σπίτια και  γραφικά αρχοντόσπιτα.. όπου αντανακλούν την πάλαι ποτέ οικονομική και πνευματική πρόοδο της περιοχής. Είναι χτισμένα από Ηπειρώτες μαστόρους από τα Μαστοροχώρια της Πυρσόγιαννης και της Βούρμπιανης. Ήταν συνήθως χτισμένα μέσα σε πλακόστρωτη αυλή, περιστοιχισμένη με οβρό (μαντρότοιχο) και εξώπορτα ξύλινη που είχε δίκλιτη στέγη.

Στην Είσοδο του χωριού στα δεξιά μας μπορούμε να κάνουμε μία στάση αν θέλουμε, στο Πέτρινο, Καφέ Εστιατόριο με καταπληκτική θέα, Ζεστή παραδοσιακή φιλοξενία, για ένα καφεδάκι η κι αν είναι η ώρα για μεσημεριανό η βραδινό γεύμα μέσα από την πλούσια ποικιλία παραδοσιακής Ελληνικής κουζίνας εγώ επέλεξα να δοκιμάσω αγριογούρουνο και χοιρινό ελευθέρας βοσκής. Θα μπορούσα να το αναφέρω, πάντα κατά την δική μου γνώμη, σαν ένα από τα καλύτερα εστιατόρια της περιοχής και με πολύ αξιόλογη κάβα.

Βήσσανη της Κοντούλας Λεμονιάς-Το Πέτρινο-Βασίλης Λάππας

Έως ότου ετοιμαστούν τα μεζεδάκια μας μπορούμε να περιηγηθούμε στον έξω χώρο να αφήσουμε την ματιά μας να ταξιδέψει σε αυτή τη καταπληκτική θέα, αλλά και στα παλιά αντικείμενα που με πολύ αγαπη έχουν συλλέξει τα παιδιά του καταστήματος, ένα μικρό υπαίθριο μουσείο Λαογραφικής Ιστορίας…

Συνεχίζοντας προς την κεντρική πλατεία του χωριού, την ματιά μας, την κλέβουν οι εικόνες από τις έρημες πλέον αυλές των σπιτιών και τα παράθυρα τους που προς πείσμα των καιρών να παραμένουν ακόμη και σήμερα όμορφα στολισμένα. Δυστυχώς και εδώ η πορεία του χωριού ακολουθεί αυτή πολλών άλλων χωριών της Ελλάδος με την ολοένα αυξανόμενη αναγκαστική εγκατάλειψη  και αναζήτηση εργασίας.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΗΜΕΡΑΣ-23 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2020-ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΑΠΠΑΣ

Πάντα και σε κάθε ευκαιρία τόνιζα σε όλους, όσους θέλουν να επισκεφθούν τα Ιωάννινα και με πρωταρχικό σκοπό τον τουρισμό στα γνωστά και πολύβουα Ζαγοροχώρια και Τζουμέρκα  πως Αξίζει το κόπο αν και δεν τον θεωρώ κόπο απόλαυση θα το έλεγα, να κάνουμε μία παράκαμψη και αναφέρομαι σε όλους εμάς που πρέπει κάποια στιγμή να γνωρίσουμε και την άλλη Ήπειρο, μία άγνωστη αλλά πανέμορφη Ήπειρο που δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από τα γνωστά σε όλους μας και σε όλο το κόσμο Ζαγοροχώρια. Η Βήσσανη  απέχει μόλις 54 χμ. και περίπου 40 με 45 λεπτά από τα Ιωάννινα, όσο και τα Ζαγοροχώρια όσο και τα Τζουμέρκα.

Ιερά μονή Άβελ-Βήσσανη-01Δεξιά από το δρόμο που οδηγεί από τη Βήσσανη στα Φραστανά, και μέσα σε δάσος, βρίσκεται η μονή Άβελ που είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Πήρε το όνομα της από κάποιο γαιοκτήμονα Άβελη που χρηματοδότησε την ανέγερση της. Ο ναός ανήκει στον αγιορείτικο τύπο με νάρθηκα, και στη ΝΔ. γωνία του βρίσκεται το κωδωνοστάσιο.

Βήσσανη της Κοντούλας Λεμονιάς-018Τη μοναδική πληροφορία για τη χρονολόγηση του μνημείου την παρέχει η κτητορική επιγραφή σύμφωνα με την οποία ο ναός χτίστηκε και ιστορήθηκε το 1770. Οι Αγιογραφίες διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση. Η αγιογράφηση είναι έργο των Χιοναδιτών ζωγράφων Κωνσταντίνου και Μιχαήλ του Μιχαήλ. Τον εσωτερικό διάκοσμο του ναού έρχεται να συμπληρώσει το τέμπλο από επιχρυσωμένο ξύλο καρυδιάς, το οποίο μοιάζει με το τέμπλο του Αγίου Νικολάου της Βήσσανης, και πιστεύεται ότι έγινε από τους ίδιους τεχνίτες. Η ομοιότητα αυτή οδηγεί επίσης στο συμπέρασμα ότι προγενέστερα υπήρχε άλλο τέμπλο, κατασκευασμένο πιθανόν ταυτόχρονα με την αγιογράφηση, το οποίο για κάποιον λόγο αντικαταστάθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα. Ο περίβολος της μονής έχει σημεία οχύρωσης.

Βήσσανη της Κοντούλας Λεμονιάς-013Το κλίμα της περιοχής είναι μάλλον εύκρατο και υγιεινό με άφθονες βροχές και ψυχρό χειμώνα. Δύσκολες όμως συνθήκες υδρεύσεως επικρατούσαν στη Βήσσανη και μάλιστα το καλοκαίρι, γιατί έλειπε τελείως πηγαίο νερό και οι κάτοικοι προσπαθούσαν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους με στέρνες και πηγάδια, ιδιωτικά ή κοινοτικά, αποθηκεύοντας σ’ αυτά νερό της βροχής όπως μέχρι και σήμερα. Σε περιπτώσεις δε μεγάλης ανομβρίας, κουβαλούσαν νερό από τις «Βρύσες», μια ώρα και παραπάνω μακριά από το χωριό, από το ποτάμι.

Οι στέρνες εκτός ολίγων, είναι ιδιωτικές, μέσα στα σπίτια και τις αυλές, από τις οποίες εφόσον δεν υπήρχε έλλειψης, υδρεύονταν και άλλοι συγγενείς ή γείτονες που δεν είχαν δικές τους. Τα δε πηγάδια κατά κανόνα ήταν όλα κοινοτικά, 10 περίπου κοντά στην Κούλα το κάθε ένα με το όνομά του, άλλα δυο στη θέση Κουριά, από το 1832, τέσσερα στο Βαρκό κ.α.

Με αγαθή πρόθεση έχτισε λίγα χρόνια προ της απελευθερώσεως ένα άλλο πηγάδι κοντά στον “Άι Χαράλαμπο, γνωστό ως πηγάδι του Κωτσάκη, γιατί με δαπάνες Ν. Κωτσάκη έγινε, αλλά έμεινε ξεροπήγαδο, γιατί δεν επαλήθευσαν οι προβλέψεις πώς υπήρχε εκεί νερό πηγαίο.

Βήσσανη της Κοντούλας Λεμονιάς-016“Ένα από τα κοινοτικά πηγάδια της Κούλας, το μικρότερο, φτιαγμένο επίτηδες,  για τους δεκατιστάδες και λοιπούς υπαλλήλους και υπηρέτες της τουρκικής εξουσίας που κάθονταν εκεί και δεν το πείραζε κανένας καθόλου. “Έτσι ούτε και για νερό δεν έρχονταν σε επαφή οι κάτοικοι με τους ξένους αλλόθρησκους. Δυο άλλα πηγάδια, ήταν χωρισμένα επίτηδες, είδος εφεδρείας ας πούμε, που είχαν και το καλλίτερο και πιο κρύο νερό, γνωστό ως Νόβολη, ήταν απαγορευμένα για ύδρευσή ορισμένους μήνες του χρόνου. Παραδίδονταν δε σε κοινή χρήση όταν κόντευαν να στερέψουν τα άλλα και μόνον για «πιόσιμο». Και για να τηρείται το μέτρο ή Κοινότης έβαζε ειδικό φύλακα υπεύθυνο. Ενώ για τις άλλες ανάγκες σε περιπτώσεις μεγάλης ανομβρίας πήγαιναν στα Κουριά, στις Βρύσες, στο Βαρκό και στο Λέπενο ακόμα. Σε τέτοιες περιπτώσεις γινόντουσαν ακόμη και λιτανείες για να βρέξει.

Σε καμιά περίπτωση το ταξίδι μας σε αυτό το μαγικό τόπο, που ξέρει να σου μεταδίδει την αγάπη δεν τελειώνει εδώ, σίγουρα όμως το ταξίδι μας εδώ ξεκινά …..

Διάβασε και αυτό…

Κουκλιοί να βουλιάζεις στην ομορφιά του

Παλιό Μαυρονόρος ένα μνημείο μέσα στη φύση

Η Βήσσανη της Κοντούλας Λεμονιάς

Εάν σας άρεσε το αφιέρωμα,  παρακαλώ μοιραστείτε το με φίλους Η δύναμη του ιστολογίου είναι οι αναγνώστες του…..εσείς.

Δεν επιτρέπεται η αντιγραφή και αναδημοσίευση μέρους ή ολόκληρου άρθρου του περιοδικού. Δεν επιτρέπεται και η αναμετάδοση των ηχητικών κειμένων μας σε οποιαδήποτε μορφή και προβολή, δίχως τη γραπτή  αδείας μας.

Για άμεση επικοινωνία  | ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ


ΑπόVassilis Lappas

ΒΑΣΙΛΗΣ Γ. ΛΑΠΠΑΣ Φωτογραφία, Ταξίδι, Διαφήμιση, (E-Shop), Αρθρογραφία, Σκηνοθεσία, Παραγωγή Οπτικοακουστικού υλικού, θέατρο, διαδίκτυο, (E-Shop). Δημιουργία διαφημιστικών Banner, PowerPoint κλπ. Για άμεση επικοινωνία : vassilislappas@classic63.com